Адабиёт (29)
Тарихда айрим сўфийлик тариқатларида рақсу самоъ йиғинлари ўтказилиб, уларда дарвешлар рақсга тушган, мусиқа оғушида зикр айтишган, турли шеърлар оҳанг билан ўқилиб, қўшиқлар куйланган. Нишотий рақсу самоъ мажлисларида созандалар томонидан мусиқий асбобларда турли хил оҳанграбо куйлар ижро этилганини айтиб ўтган:
«Pinocchio» - режиссер Матео Гарроненинг Россияда 2020 йил прокатга чиқарилган филми. Афтидан, пандемия туфайли муваффақиятли бўлмади. Эҳтимол, мана шу сабабли у эътиборсиз қолиб кетди, менимча бу нотўғри ва бу хатони тузатиш керак.
Малайзиялик ёзувчи аёл Ханна Алкаф (Hanna Alkaf) «Болалар учун энг яхши адабиёт» номинациясида АҚШнинг нуфузли «Kirkus Prize» соҳиби бўлди. Унинг «The Girl and the Ghost» (Қиз ва қалб) асари қариндошлик алоқаларининг муҳимлиги ҳақида, вафот этган бувсининг руҳи билан туш орқали гаплашадиган ва у билан дўстона алоқалар ўрнатган кичик бир қизнинг воқеасини ҳикоя қилади.
Аллоҳ инояти билан пайғамбар ёшига етдим. Бутун умрим давомида жуда кўп бадиий, илмий китоблар ўқидим. Шахсий кутубхонамда бир дунё китоб бор. Булардан ташқари, Андижон, Тошкент, Москва шаҳарлари марказий кутубхоналаридаги китоблар билан танишдим. Турли «изм»ларга, турли таълимотларга доир китобларни кўрдим. Истиқлолгача ёзган китобларимда, мақолаларимда ўқиган китобларимнинг баъзи ғояларини тарғиб этдим.
Исломга салбий нигоҳ билан қараган кўплаб ёзувчи ва шоирлардан фарқли равишда, немис шоири Гёте араб ва Ислом маданиятига очиқ нигоҳ билан қараган. Айнан шу кўплаб олимлар томонидан бағрикенглик мисоли ҳисобланадиган Гётенинг ишларига қайтишни зарур қилиб қўяди.
1616 йил Вилям Шекспир ва Мигел де Сервантес вафот этган йил сифатида, шунингдек, Британиянинг Ислом дунёси билан илк ҳужжатлаштирилган алоқаси қайд қилинган йил сифатида эътиборга лойиқ. Британиянинг энг машҳур ёзувчиси айнан протестант Англия Маркошдаги мусулмон сулолалар, шунингдек, Усмонийлар ва эронлик Сафавилар билан муҳим дипломатик алоқаларни йўлга қўйган пайт яшаган.
Русларнинг улуғ ёзувчиси Лев Толстойнинг «Анна Каренина» деб номланган асари шундай сатрлар билан бошланади: «Бахтли оилаларнинг ҳаммаси бир-бирига ўхшайди, бахтсиз оилаларнинг эса ҳар бири ўзича бахтсиздир». Бу яхши фалсафий фикрга ўхшагани билан баҳслашиш мумкин. Чунки бахтни ҳам ҳар бир оила ўзича тушунади. Масалан, ҳаром йўллардан қайтмай бой яшаётган оила ҳаромдан парҳез қилиб, озига қаноат қилаётган қўшнисини бахтсиз деб ҳисоблайди.
...Тўй маданияти ҳақида гапирганда санъаткорларнинг ўзларини тутишлари, пул қистириш, пулни бошдан сочиш каби ярамас одатни айтмай иложимиз йўқ. Бу ҳолат ва раққосаларнинг беҳаё қилиқлар қилиш эвазига пул тўплашлари бизнинг маънавий оламимиз пастлигидан далолат бермайдими? Бир тўйда ҳайратга тушганим ёдимда.
Қадим-қадимдан курраи заминда турли-туман қабила, элат ва халқлар ўз тилларида эркин мулоқотда бўлиб яшаб келаётгани барчамиз учун аён. Бундай ранг-баранглик аввалию охири биз учун сирли, мўжизакор бўлган бу дунёни идрок этиб тафаккурлашда ўзига хос йўлчи юлдуз вазифасини бажариши ҳам кундай равшан.
Ханс Кристиан Андерсеннинг «Қиролнинг янги кўйлаги» – катталар учун ҳам фойдали ҳамда ибратли бўлган эртакларга ёрқин бир мисолдир. Ахир бу эртакда ҳеч қандай сеҳргарлик, ҳеч қандай ғаройиб маҳлуқотлар, парилар, ажойиб қиёфа ўзгартиришлар йўқ. Асосий қаҳрамонлар сифатида эртакда ўз манфаатларида калтафаҳм қирол ва унинг аъёнлари салбий хислатларидан фойдаланадиган алдоқчи-тикувчилар намоён бўлади.
Бош қаҳрамон ролини Том Хенкс ўйнаган “Узлатга маҳкум” (cast away) фильмида кема ҳалокатга учрайди ва унинг ҳаётини бутунлай ўзгартириб юборади: 21 асрнинг ишбилармонлик доирасида фаолият юритган одам кимсасиз оролга тушиб қолади ҳамда тирик қолиш учун ҳаётий кўникмаларни ўзлаштириши лозим бўлади.
Кунларнинг бирида бир солиҳ инсон, Аллоҳ таолони қўйиб дарахтга сиғинадиган одамлар ҳақида эшитиб қолибди. У болтасини олиб дархатни кесиш учун йўлга отланибди. Йўлда шайтон унга бир чол қиёфасида йўлиқиб, ундан сўрабди:
Бу воқеа исталган шаҳарнинг масжидида рўй бериши мумкин эди, балки ўша ҳикоя қаҳрамони ўзингдирсан. Мен шу воқеани батафсил ҳикоя қилиб бермоқчиман:
Чарчаб, уйга қайтган ҳазрат одатдагидек ошхонага кириб хонтахтага ўтирди, ёлғиз қизи бўлган Жамила қари отасига қарай бошлади.