Фирқа, оқим, тариқатлар (65)
Ўтмишда яшаган баъзи тарихий шахслар борки, ўлимларидан асрлар ўтган бўлса-да, одамлар улар ҳақида икки хил ва бир-бирига зид фикрда бўлиб келишган. Бундай шахсиятга эга бўлганлардан бири машҳур мутасаввиф ва шоир Ҳусайн б. Мансур ал-Ҳаллождир.
А) Қисқача изоҳи:
Шиъалик исломий сиёсий мазҳабларнинг энг қадимийсидир. Шиъалар ва уларнинг мазҳаблари Ҳазрати Усмон (розияллоҳу анҳу) даврининг сўнгги йилларида пайдо бўлгани, Ҳазрати Али (розияллоҳу анҳу) даврида эса ривожланиб, тарқалгани ҳақида аввалроқ изоҳ берган эдик.
Мадҳалийчилик – бу исломда пайдо бўлган янги оқим бўлиб, у ўз фаолиятини асосан бир нечта йўналишлар билан чеклайди:
Нур Муҳаммадий (форс. нур-и мухаммадий — «Муҳаммад нури») — Ислом таълимотида Пайғамбар Муҳаммад (с.а.в)нинг руҳига нисбатан илгари сурилган мафкуравий таълимот бўлиб, бу руҳ яратилишдан олдин мавжуд бўлган «ёнувчи нурли нуқта» шаклида тасаввур этилади. Ушбу нуқта барча тақдир этилган руҳларнинг манбаи сифатида қаралади. Бу таълимот Қуръони Каримнинг Нур сураси, 35-оятидан («нур ояти») келиб чиққан бўлиб, илоҳий нур (нур) тушунчаси билан боғлиқдир.
Исмоилаға Жамоаси – бу Нақшбандия тариқатининг Ҳалидия шохобчасига мансуб жамоаларнинг бўлиб (бундай жамоалар кўп), Истанбулнинг Фотиҳ туманидаги Чоршанба маҳалласидан Исмоилаға масжиди марказида ташкил қилинган. Бу жамоа сунний ислом таълимотига амал қилганини даъво қилади (аслида аҳли сунна эмас) ва уларнинг асосий таъкидларидан бири тасаввуф таълимотидир. Исмоилаға жамоаси ҳозирги Туркиядаги энг катта ва таъсирли секталардан бири ҳисобланади.
Жанжал давом этмоқда: Жуббали Аҳмад Хожа Исмоилоға жамоатига тегишли мадрасаларга талабаларни юбормаслик кераклигини айтди. Машҳур олим жамоат ичидаги талабаларга унга қарши дуо қилишни уқтирилаётганини таъкидлади.
Бу хабарда Жуббали Аҳмад номи билан танилган Аҳмет Маҳмуд Унлу Исмоилоға жамоаси ҳақида жиддий айбловлар билдирган. Унинг сўзларига кўра, Исмоилоға жамоаси мадрасаларида кичик қизларга сеҳр қилинмоқда.
Ҳалижда, моторли қайиқда денгиз устида юрганда, бошимизни Фанар маҳалласи томон қаратишимиз билан турли тарихий бинолар диққатимизни тортмоқда. Қирғоқда, тўлиқ темирдан ясалган Православ Свети Стефан черкови бор.
Қурбонали Боқибулла ўғли Аҳмедов, қозоқ Қурбонали Бакиболлаули Ахметов, 1955-йил 4-апрелда Ўртачирчиқ туманида туғилган — сўфий тариқатининг шайхи (пир), Марказий Осиёда нақшбандия тариқатининг кўзга кўринган намояндаси.
"Салаф” сўзи луғатда - "аввал яшаб ўтганлар”, "аждодлар”, "ўтмишдошлар" деган маъноларни англатади. Шаръий истилоҳда "салаф” сўзи муайян бир давр билан боғлиқ маънони англатади. Яъни Набий алайҳиссалом замонларида ва ундан кейинги икки асрда яшаган мусулмонлар "салафи солиҳ”, яъни "солиҳ аждодлар” дейилади. Бу борада Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ўзларининг муборак ҳадисларида шундай деганлар:
Риёкор шайх узини яхши ва чиройли кўрсатишга уринади. У олтин қопланган мис кабидир: усти ялтироқ—ичи қалтироқ. Унинг кўриниши дарвешга ўхшайди; аммо ичи шундайин булғанч.
Тасаввуф масалаларининг аксарияти баҳсли бўлса ҳам уларнинг баъзиларида тортишув ҳаддан ташқари кўп ва ихтилофлидир. Ана шундай масалалардан бири шайх ҳақидаги масаладир.