Адабиёт (29)
Шу кунларда Қирғизистон пойтахти Бишкек шаҳрида Маҳмуд Қошғарийнинг “Девони луғотит турк” асарининг 950 йиллигига бағишланган Халқаро конференсия бўлиб ўтмоқда.
Ўзбекистоннинг Мисрдаги элчихонасида Ўткан кунлар романининг араб тилидаги нашри тақдим қилинди
Пушкиннинг негр бўлганлиги ҳақидаги назария ёки миш-мишларни ҳамма эшитганми? Негр тасвирлангани аниқ кўриниб тирган кўплаб портретларни кўрганмиз! Бундан ташқари, бир юз эллик йил давомида келиб чиқиши африкалик бўлган америкаликлар Пушкин ҳақида буюк рус адабий даҳоси сифатида ёзишган, аммо у 1904 йилда қора танли зиёлилардан бири айтганидек, "ирқ билан қондош боғлиқ”.
Юкорида айтганимиздек, мумтоз асарларнинг таркибий тузилишида муайян к;онуниятлар мавжуд. Хар кандай манба матнидан аввал катъий равишда «басмала»(«Бисмиллахир рохманир рохим» калимасининг кискартма шакли) келтирилган. Басмаладан сунг матнга йул очилиб, матн бевосита хамд билан бошланган. Хамд ва наътдан сунг махсус булим ажратилиб, унда китобнинг битилиш сабаби хакида тегишли маълумотлар берилган.
Файласуф-алкимёгар, доктор Фауст ҳақидаги немис афсонаси Ўрта асрларда пайдо бўлган. Маълумки, бу жаҳолатпарастлик ва жодугар овлаш даврлари эди. Агар иблис аёлларнинг ичга сўрамасдан кириб олган бўлса, демак, ўз хоҳиши билан иблис билан шартнома тузган эркаклар учун вакансиялари мавжуд эди.
Абадий асарларлар халқ оммасига катта таъсир ўтказиши ҳаммага маълум. Уларнинг асосий вазифаси-инсонларнинг маънавий дунёсини бойитишдан иборат. Дарҳақиқат, адабиёт кишиларга юксак инсоний қадриятлар, ахлоқ-одоб, яхши сифатларни шакллантириши, борларини ривожлантириши каби эзгу ният ва ишларга хизмат қилмоғи даркор. Исломий адабиёт айнан ана шу мақсадларга хизмат қилиши ила бошқаларидан яққол ажралиб туради. Аммо, ҳамма соҳаларда бузғунчилик бўлганидек, баъзи инсонлар адабиётдан мазкур олий қадирятларга эришиш йўлида эмас, балки одобсизлик, фаҳш ишлар, даҳрийлик ва ҳакозоларга фойдаланишга уриниб, бузғунчилик қилганлар ва қилмоқдалар.
Дунё адабиёти тарихида 80-90 ҳатто ундан кўп йил умр кўрган машҳур адиблар кўп. Асарлари 60-70, ҳатто ундан кўп жилдни ташкил этувчи улуғлар ҳам кам эмас. Уларнинг ижодини юзлаб, балки унданда кўп адабиётшунос олимлар, ҳатто илмий-текшириш институтлари йиллар бўйи ўрганиб, ижодий таҳлил ишларини ҳали ҳам ниҳоясига етказганлари йўқ.
Абдулла Қодирий – Жулқунбой бидъат ва хурофотга доир танқидни Совунак (енгил елпи) қори билан Мағзава (эзма) қори ҳангомасида давом эттирадилар. Тасаввур қилинг, иштаҳаси йўқ Али, серовқат, иштаҳаси карнай Валига “мен учун овқат еб бергин”, деб илтимос қилди.
Иккала қаҳрамон ҳам ўйлаб топилган бўлиб, хорижий агентлар эмас. Чекиш саҳналари йўқ. Бирорта эшакка зарар етмаган.
...Меҳробдан чаён”ни Абдураҳмон образисиз тасаввур қилиш мумкинми? Йўқ. Лекин Абдураҳмон образини Бухородаги аянчли ҳаётисиз бериш мумкинмиди? Эҳтимол мумкин эди. Нега бу ҳолатлар берилди? “Ўтмишни идеаллаштириш” деган даъволарнинг олдини олиш учун, совет тузумига ёқимсиз бўлган мулланинг аянчли образини бериш билан бу “ўқ”лардан қутулишни назарда тутиб бу саҳифларга ўрин бергандирлар?
Маълумингизким, «ар-Роҳман» сурасида «Фа биаййи алаи роббикума туказзибан» ояти каримаси ўттиз бир марта такрорланган. Маъно таржимаси «Роббингизнинг қайси неъматларини ёлғон дея олурсиз?» бўлган мазкур ояти карима кимларга қарата хитоб қилинган деган саволга сиз биринчи галда «ўша даврдаги кофир ва мушрикларга», деб жавоб берарсиз.
Хитой раҳбарлари пайшанба куни чоп этилган янги ҳисоботдан қаттиқ ғазабланди, унда айтилишича, Қўшма Штатлар Тайваннинг материкдан эҳтимолий ҳужумга қарши мудофаасини мустаҳкамлаш учун ушбу орол-давлатда кучларни яширинча жойлаштирганини айтилади.
Аллоҳ розилигини қозониш учун киши гуноҳ қилмаслиги ва ўзгаларни гуноҳ қилишдан қайтариши вожиб. Буларнинг устига, кўз ўнгида содир бўлган журму хатоларга бетараф қараб туриш ҳам мўмин кишига хос эмас. Зеро: