Жанубий Кореянинг энг йирик мухолифат партияси — Демократик «Тобуро» партияси президент Юн Сок Ёл ва мудофаа вазири Ким Ён Хённи ҳарбий ҳолат ҳақидаги қарор ва унга боғлиқ ҳаракатлари учун давлатга хиёнатда айблашни режалаштирмоқда, деб хабар беради «Рёнхап» агентлиги.

АҚШ ядровий зарба оқибатида Москванинг қандай аҳволга тушишини моделлаштирган ҳолда, инфратузилма ва аҳолига етказиладиган зарарни ҳисоблаб чиқди.

Мадҳалийчилик – бу исломда пайдо бўлган янги оқим бўлиб, у ўз фаолиятини асосан бир нечта йўналишлар билан чеклайди:  

Суриядаги мухолиф кучлар Ҳалаб яқинидаги кадрларни тарқатиб, шаҳар атрофида жойлашган стратегик аҳамиятга эга M5 автомагистралини ўз назоратига олганликларини эълон қилишди. Кафр-Халаб шаҳарчаси, Ҳалабнинг ғарбида, тўлиқ мужоҳидлар қўлига ўтди.
Маълумотларга кўра, Башар Асад қўшинлари, «Ҳизбуллоҳ» жангарилари ва россиялик ёлланма жангчилар, жумладан «Вагнер» хусусий ҳарбий компанияси аъзолари, мужоҳидлар босими остида ўз позицияларидан қочишга мажбур бўлган.

Бошқа гуруҳларнинг ҳаракатлари

Сунний жангариларнинг узоқ ҳудудлардан Ҳалабга йўналган кўп километрли колонналари шаҳарни Асад қўшинларидан озод қилиш мақсадида ҳаракатланмоқда. Бундай ҳужумларда «Ҳайят Таҳрир аш-Шам» ва Туркия қўллаб-қувватлайдиган бошқа гуруҳлар фаол иштирок этмоқда. Жангларда танклар ва бронетехника, шунингдек, қуролланган дронлар қўлланилмоқда.
Мужоҳидларнинг ҳужуми натижасида M5 магистралининг стратегик қисмлари эгалланди. Бу йўл Сириянинг шимоли билан жанубини боғлайди ва мамлакат транспорт тизимида ҳал қилувчи аҳамиятга эга. Йўқотиш ҳукумат қўшинларининг логистика имкониятларига жиддий зарба берди.

Сурия армиясининг жавоби

Сурия армияси Россия ҳаво-ҳужум кучлари ёрдамида жавоб чораларини кўрмоқда. Авиация мужоҳидлар позицияларига ҳужум қилиб, ҳукумат қўшинларига қўшимча резервларни етказиб бермоқда. Аммо M5 йўлини қайтариш мураккаб вазифа бўлиб, жангчилар томонидан кучли қаршилик кўрсатилмоқда.

Ҳудуддаги вазият

Мустақил манбалар маълумотларига кўра, ҳужумлар пайтида ўнлаб россиялик ёлланма жангчилар қириб ташланди, Россия қуроллари ва транспорт воситалари эса қўлга (ғанимат) олинган.

Мужоҳидлар шаҳардаги Башар Асаднинг портретлари ва Россия рамзларини йўқ қилишди. Улар Асад режимига ёрдам бергани учун асосий душманлари сифатида Россия ва Эронни кўришларини билдиришмоқда.

Геосиёсий аҳамият

2020 йилда Асад қўшинлари Россия ва Эрон ёрдамида M5 магистралини тўлиқ назоратга олган эди, бу урушдаги энг катта ғалабалардан бири бўлди. Магистраль нафақат шаҳарларни боғлайди, балки Сирияда ҳокимият устуворлигини белгилашда ҳал қилувчи аҳамиятга эга. Аммо ҳозирги вазият Асад режими учун жиддий қийинчиликларни юзага келтирмоқда.

Қўшни мамлакатларнинг иштироки

Туркия қўллаб-қувватлаган мухолиф коалиция Ҳалаб атрофига кириб борган. Урушдаги бу кескинлик минтақадаги вазиятни янада мураккаблаштириши мумкин. Асад ҳозирда Москвада Россиянинг қўллаб-қувватлашини сўраб музокаралар ўтказмоқда, бироқ бу вақтда Суриядаги вазият тезда кескинлашаётгани кузатилмоқда.
2012 йилдан буён Башар Асад Сурияда назоратни йўқота бошлади, чунки унинг режимига қарши курашаётган мухолиф гуруҳлар ҳокимиятни қўлга киритиш учун кучли ҳаракат қилиб келмоқда.

M5 магистралининг аҳамияти

Суриялик экспертларнинг таъкидлашича, M5 магистрали Яқин Шарқдаги энг стратегик нуқталардан бири ҳисобланади. Туркия томонидан қўллаб-қувватланувчи “Эркин Сурия армияси” учун ушбу магистраль Асад армиясини маълум ҳудудларда чеклаш учун муҳимдир. Шу сабабли, бу йўлни йўқотиш мужоҳидлар учун жиддий “ҳалокатли зарба” бўлган эди.
M5 магистрали мамлакатнинг жанубидаги Иордания чегарасидан бошланиб, шимолдаги Туркия чегарасидаги Ҳалабгача чўзилади. Узунлиги тахминан 450 километр бўлган бу йўл Дамашқ, Ҳомс, Ҳама ва Ҳалаб каби энг йирик шаҳарларни боғлайди. Бу йўл мамлакат иқтисодиётининг “артерияси” сифатида баҳоланади. Урушдан олдин бу магистраль орқали кунига тахминан 25 миллион долларлик савдо амалга оширилган.

Асаднинг магистраль учун кураши

Aсад M5 магистралини қайта назоратга олишни доимо устувор вазифа сифатида кўрган. Бу мақсадга эришиш секин ва қийин жараён бўлган. 2014 йилда Россия Сурия урушига қўшилгандан сўнг, Асад қўшинлари магистраль учун қадамма-қадам ҳаракат қилишни бошлади. Магистраль атрофидаги шаҳарлар ва қишлоқларга қилинган ҳужумлар кўплаб аҳолини ўз уйларини тарк этишга мажбур қилди.
2016 йилда Россия ёрдамида Ҳалаб Асад режими назоратига қайтгач, фуқаролик урушидаги вазият Дамашқ фойдасига ўзгаришни бошлади. 2018 йил сентябрь ойида Россия ва Туркия ўртасидаги келишув магистраллар M5 ва M4 йўлларини ҳаракат учун очишни назарда тутган эди. Аммо бу келишув тўлиқ амалга ошмади, чунки мужоҳидлар ўз позицияларини ташлаб кетмади ва патруллар ташкил этилмади.

2020 йилдаги келишув ва натижалар

2020 йил март ойида Путин ва Эрдўған ўртасидаги музокаралар натижасида M4 магистрали бўйича жангларни тўхтатиш тўғрисида келишув имзоланди. Аммо M5 магистрали келишув доирасига киритилмади, чунки у тўлиқ Асад қўшинлари назоратига ўтган эди. Туркия бу вазият билан келишишга мажбур бўлди.
2020 йил келишуви шартлари бажарилмагани, хусусан, M4 магистралининг назоратдан чиқмагани, Россия ва Туркия ўртасида қарама-қаршиликларни кучайтирди. 2023 йил июлида Россия ва Туркия ҳарбийлари ўртасида M4 йўлини очиш ва қўшма патрулларни қайта тиклаш бўйича янги келишувга эришилди.

Жанглардаги кескин ўзгаришлар

Бироқ, Асад режимига қарши гуруҳларнинг янги ҳужумлари, жумладан Туркия қўллаб-қувватлайдиган гуруҳлар ҳаракатлари вазиятни янада кескинлаштирди. Улар Ҳалаб томон тезкор ҳужумларни амалга ошириб, M5 магистралини қайта назоратга олди. Бу ўзгаришлар Сурия шимолидаги вазиятни мутлақ ўзгартириб юбормоқда. Россиянинг Украинадаги ресурсларга йўналтирилган диққати Асадга кўмак кўрсатиш имкониятларини чеклаб қўйди.

Ҳамкор кучларнинг қийинчиликлари

Асаднинг энг катта иттифоқчиларидан бири бўлган Эрон қўллаб-қувватлаган шиъа гуруҳлари оғир вазиятга тушиб қолган. Исроил “Ҳизбуллоҳ” гуруҳларига кучли зарбалар бериб, уларнинг инфраструктурасини сезиларли равишда йўқ қилди. Шу билан бирга, АҚШ авиацияси ҳам Эрон томонидан қўллаб-қувватланадиган гуруҳлар базаларига зарбалар берган.

Мулоҳазалар

Суриядаги вазият Асад режими учун жиддий синовлар яратмоқда. M5 магистралининг янада кўпроқ қисмларини йўқотиш урушда Дамашқ позицияларини янада заифлаштириши мумкин. Бироқ, ушбу стратегик йўл учун кураш ҳали узоқ вақт давом этиши аниқ.

Сурия Мужоҳидлар: "Буни эндиликда қабул қилиб бўлмайди!"

Туркия ҳукуматининг матбуот котиби Зеки Актюркнинг маълум қилишича, Анқара Суриядаги вазиятни диққат билан кузатмоқда. Туркия махсус хизматлари манбаларига кўра, Асад режими қўшинларининг Идлибга ҳаво ва ер ҳужумлари, шунингдек, Россиянинг авиация зарбалари янги Мужоҳидлар операцияларига сабаб бўлди.

Россия ва режим кучларининг ҳаракатлари

Россия ва ҳукумат кучлари ҳаво ҳужумларини Мужоҳидлар операцияларининг олдини олиш мақсадида амалга оширилганини даъво қилмоқда. Бироқ тинч аҳоли орасидаги қурбонлар сони, хусусан Идлибдаги қонли ҳужумлар, бу даъволарни рад этувчи асосий факт ҳисобланади. Туркиялик манбаларга кўра, Анқара бир неча бор Мужоҳидлар контрҳужумларини тўхтатишга ҳаракат қилган, аммо Асад режими ва унинг иттифоқчиларининг ҳаракатлари Сурияликларнинг сабрини тўкиб юборди.

Мужоҳидларнинг янги операциялари

Идлибдаги бир неча мухолиф гуруҳлар Асад режими қўшинлари ва милиция отрядларини фронт чизиғидан сиқиб чиқаришни мақсад қилган операция ўтказиш ниятида эканлигини билдиришди. Ушбу операциянинг асосий мақсади — тинч аҳолига қилинган ҳужумларни тўхтатиш ва режим кучларини минтақадан чиқаришдир.

Туркия бир неча марта бу ҳаракатларга тўсқинлик қилишга уринган, минтақадаги кескинликни янада кучайтирмаслик учун, айниқса Исроил агрессияси фонида. Шунга қарамай, мужоҳид кучларининг ҳужуми ҳукумат кучларининг чекинишига сабаб бўлди ва операция миқёси кенгайди.

Зона деэскалацияси чегараларини тиклаш

Ҳалаб йўналишида бошланган Мужоҳидлар операцияси, асосан, 2019 йилда Туркия, Эрон ва Россия ўртасида келишилган Зона деэскалацияси чегараларини тиклашга қаратилган. Ушбу операциянинг шарқий қисмида ҳаракатлар давом этмоқда.

2019-2020 йилларда келишилган Зона деэскалацияси чегаралари Асад режими ва унинг иттифоқчилари томонидан амалга оширилган операциялар натижасида Мужоҳидлар зарарига ўзгартирилган. Шу пайтда Туркиянинг тўғридан-тўғри аралашуви Асад қўшинларининг Идлибни тўлиқ эгаллашга бўлган ҳаракатларини тўхтатди.

Хулоса

Туркия халқаро миқёсда, жумладан Остона музокараларида Асад режими ҳужумларини тўхтатиш бўйича ўз интилишларини билдирган бўлса-да, халқаро платформалар ҳозиргача амалий чоралар кўрмаган. Суриядаги вазият кескинликка олиб келиб, минтақавий геосиёсий тенгликни янада заифлаштириши мумкин.

Абу Муслим

Исроил ва "Ҳизбуллоҳ" ўт очишни тўхтатиш бўйича келишиб олишди — Нетаняҳу учта сабабни баён қилди