Тазкия (295)
Руҳий-маънавий қисм «тазкиятун-нафс» – «нафсни поклаш» деб аталиб, унда мўминларнинг нафсларини, яъни шахсиятларини поклаш, уларга фазийлатларни касб қилдириш ва разолатлардан холий қилиш киради.
Инсоният тарихи тўсиқлар оша пойгага ўхшайди, бу ерда бир даврдан иккинчисига ўтишдаги бошланғич нуқталар инқироз ҳодисалари ҳисобланади. Ҳозирги даврнинг инқирози олдиндан белгиланган ғоянинг муқаддас нури порлаётган ана шундай лаҳзалардан бири сифатида қабул қилиниши керак. Инсон эса ушбу воқеаларни кетма-кетлигини тушунишга чақирилади. Ашёлар мантиқи бизни ибтидонинг ибтидосга бошлайди.
Мусулмонлар куфрни ва душманлар ўз қаторларига оғдириб олиш учун қайси қуроллардан фойдаланишини жуда яхши билишлари керак. Маркетингда «савдо воронкаси» деган атама бор. Бу истеъмолчи унинг эътиборини сизнинг таклифингизга жалб қилишдан харид вақтигача босиб ўтган йўлдир.
Абу ад-Дардо разияллоҳу анҳу шундай ривоят қилган эканлар: —Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедиларким: «Агар менинг билганимни билсайдингиз, оз кулар, кўп йиғлар эдингиз. Ҳавойи нафс орзуларига берилиб яшалган бу дунё ҳаёти сизларга тубан кўринарди. Аллоҳ йўлида ҳаёт кечиришни устун қўйган бўлардингиз».
Эй инсон! Қачонлардир сен бу оламда бўлмагансан. Аллоҳ таоло Қуръони Каримда айтганидай: “Ўша инсон Биз уни бундан олдин ҳеч нарса бўлмай турганида яратганимизни эсламайдими?!” (Марям сураси, 67). Кейин Аллоҳ сени кичкинагина томчидан яратди ва сенга эшитиш ва кўриш қобилиятини берди. “Ҳақиқатда инсонга, у эсга олинадиган нарса бўлмаган бир замон келмадими? Албатта, Биз инсонни аралаш нутфадан яратдик. Синаш учун, бас, уни эшитадиган, кўрадиган қилдик” (Инсон сураси, 1-2).
Инсон қалби, Маҳшар куни унга тақдим этиладиган китобга ёзилаётган сўз ва амалларидан кўра, кўпроқ ўзининг ташқи кўриниши ҳақида ўйлайди. Биз Ислом – нафақат дин, балки яшаш тарзи эканлигини унутмаслигимиз керак, шундай экан, мусулмонлар ҳар қандай ҳолатда тақвони тутишлари лозим, бу сўзимиз ва амалимизга ҳам тааллуқлидир.
Туғилгандан сўнг, инсон унинг эҳтиёжи бўлган ҳар нарса муҳайё қилинган ажойиб дунёга келади. Одам нафас олиши керак, бунинг учун Ерда кислород мавжуд. Атмосферада шунчалик кўп кислород борки, биз нафақат омон қолишимиз мумкин, балки бемалол нафас оламиз. Ҳаётнинг мавжуд бўлиши учун бизга иссиқлик манбаи керак, шунинг учун бизда Қуёш бор ва у Ердан аниқ бир масофада жойлашган бўлиб, бизнинг сайёрамиз ундан зарар кўрмасдан исиниши ва ёритилиши мумкин.
Eр юзидаги ҳар бир инсонни, ҳар биримизни шу нарса бирлаштириб турадики, одамлар жинси, ҳолати, мавқеи ва бошқа ютуқларидан қатъи назар, бу дунёни тарк этади, ўлади, ҳақиқий ҳаёти бошланадиган абадий оламга боради. Ўлимни хотирлаш ибодат сифатида кўриладиган хайрли ишлардан биридир. Ўлимни ва абадий ҳаётни тез-тез эслайдиган одам ўзининг ҳақиқий мавқеини англайди, Яратувчига янада яқинроқ бўлади ва сажда қилишда астойдил ҳаракат қилади. Одам ўлгандан кейин уни кутаётган сўроқни қанчалик кўп англаса, шунчалик мукаммал ҳаётга интилади.
Сунний тасаввуф ўзи нима ва унинг вазифаси нимадан иборат? Аввало, турли омилларга кўра «тасаввуф» сўзи орқали ифода қилинаётган ҳақийқатнинг «руҳий тарбия», «тазкиятун-нафс», «сулук» ва шунга ўхшаш маънолар билан ифода қилинганини айтиб ўтмоғимиз лозим. Қуръони Каримда дийнимизнинг шўъбаларидан ва нубувват орқали келган муҳим нарсалардан бири бўлган бу ҳақийқатни «тазкия» – «поклаш» деб аталган.
Ҳаёт қувонч ва қайғу, бахт ва кулфат, юксалиш ва пасайишдан иборат. Иймон билан ҳам худди шундай: баъзан биз Аллоҳга яқинлашамиз, бошқа пайтларда - биз ундан узоқлашаётганимизни ҳис қиламиз. Бизни Аллоҳ таолодан узоқлаштирадиган 2 та душман бор: бу бизнинг нафсимиз ва шайтондир.
Мусулмонларнинг ҳисоблашича, ер юзида ҳаёт пайдо бўлишидан олдин ҳамма оламлар Аллоҳ мавжудлигининг гувоҳи бўлган. Аллоҳ таоло Қуръони каримда айтадики: «Роббинг Бани Одамнинг умуртқа поғонасидан, қиёмат куни, бундан ғофил эдик, демасликларингиз учун, зурриётларини олиб, ўзларига ўзларини гувоҳ қилиб: «Роббингиз эмасманми?» деганида; «Худди шундай! Гувоҳ бўлдик!» деганларини эсла» (Аъроф сураси, 172).
Ваҳб бин Мунаббиҳдан ривоят қилинади, кунлардан бир кун шайтон пайғамбар Яҳё бин Закариё алайҳиссалом билан учрашиб қолган. Яҳё унга савол берган: «Сен одамларни қайси тоифаларга бўласан?» Шайтон жавоб берган: «Шундай тоифадаги одамлар бор-ки, улар сен каби адашмайди ва биз улар билан ҳеч нарса қила олмаймиз.
"Дин мени чеклайди, куфр эса чорлайди,
Ортимда Каъба, олдимда эса черков" (Мирзо Ғолиб)
Эй инсон! Қачонлардир сен бу оламда бўлмагансан. Аллоҳ таоло Қуръони Каримда айтганидай: “Ўша инсон Биз уни бундан олдин ҳеч нарса бўлмай турганида яратганимизни эсламайдими?!” (Марям сураси, 67). Кейин Аллоҳ сени кичкинагина томчидан яратди ва сенга эшитиш ва кўриш қобилиятини берди. “Ҳақиқатда инсонга, у эсга олинадиган нарса бўлмаган бир замон келмадими? Албатта, Биз инсонни аралаш нутфадан яратдик. Синаш учун, бас, уни эшитадиган, кўрадиган қилдик” (Инсон сураси, 1-2).