Тазкия (295)
Руҳий-маънавий қисм «тазкиятун-нафс» – «нафсни поклаш» деб аталиб, унда мўминларнинг нафсларини, яъни шахсиятларини поклаш, уларга фазийлатларни касб қилдириш ва разолатлардан холий қилиш киради.
Оптантлар дин ижтимоий-психологик модель сифатида иш бермайди деб такрорлашни ёқтирадилар. Табиийки, бундай фикр юзаки. Уни ҳатто фикр деб ҳам атаб бўлмайди: бу шунчаки атроф-муҳитнинг конгруэнтлиги (мувофиқлиги, мос келиши) андазаси, ёки, соддароқ қилиб айтганда, Достоевский сўзлари билан, рельсда саёҳат қилишдир.
«Бир-бирингизга қарши буғз этмангиз. Ўзаро буғз ва адоват билан бир-бирларингизга душманлашмангиз». Буғз этмоқ – аччиқланмоқ, қизишмоқ, кeк сақламоқ дeгани. Бир-бирларингизга қизишмангиз, жаҳл қилмангиз. Кeкни, адоватни чўзмангиз, нафратли, душманларча муомала қилмангиз бир-бирингизга.
Баъзида сен билан ҳамма нарса ва бирданига рўй беради. Ҳар ҳолда, сенга шундай туюлади. Фақат битта нарса рўй берганда-ку, майли — йўқ, ҳаёт сени ҳар томондан ва сезиларли оғриқ билан калтаклайди — фақат чап беришга улгуришинг мумкин, холос.
Масхара бировни паст санаш ва хор билишдир. Масхара маънавий жиҳатдан ақлни паст санаш ва ҳиссий жиҳатдан ишни хор санашдир. Бу нарса масхара эгаси учун арзийдиган ва масхара қилувчи учун арзимайдиган нарсадир. Масхара қилиш бировни пастга уриш ва хорлаш йўли ила кулгига олишдир. Гоҳида гап ва амалга ўхшатиш қилиш, имо-ишора билан ёки лақаб қўйиш билан ҳам масхара бўлиши мумкин.
Ҳақиқатда одамларнинг хулқ атворлари учун энг хатарли нарса бу ана шу дунё, унинг матоҳи ва жозибали нарсаларидир. Дунё ўзидаги зеб зийнатлари, аёллар, болалар, тўп-тўп тилло ва кумуш, гўзал отлар, (бугунги тезюрар автомобилларнинг барча турлари ва барча рангдагилари уларга қиёсланади), чорвалар ва экин текиндан иборат шаҳватлари биландир.
Бугунги кунимизда кенг тарқалган маънавий жиноятларидан яна бири ёлғон гувоҳлик беришдир. Албатта, бунинг бош сабабчиси ҳозирда маънавий қадриятларнинг таназзулга учраганидир.
Кўплаб маданиятлар мифологиясида маълум бир рамзларни ёки маълум бир муқаддас "коинот марказида" ("дунёлар поғонаси") жойлашган ҳақиқий объектларни қидириш ғояси мавжуд бўлиб, уларга эга бўлиш, маъноларни англаш мақсадига етганлик ҳисобланади.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилади: “Мўмин оқкўнгил ва олийжаноб (инсон)дир. Фожир эса маккор ва разил (кимса)дир” (Бухорий "Адаб"да , Абу Довуд, Термизий, Аҳмад, Ҳоким, Табароний ва Абу Яъло ривояти. Ривоят санади саҳиҳ).
Либераллар диний зиёратгоҳлар, муқаддас жойларнинг инсон ҳаётидан юқори эканлиги ва уларни ҳақорат қилганликлари учун ўлдиришларидан ғазабланишмоқда. Улар нима бўлишини хоҳлашган экан? Инсон ҳаёти қоғоз пулга ўхшайди ва муқаддас жойлар уларни таъминлайдиган олтиндир. Олтин йўқ бўлса - банкноталар оддий қоғозга айланади. Ўз-ўзидан инсон ҳаёти ҳовуздаги зоғорабалиқ ёки қўшоёқнинг ҳаётидан муҳимроқ нарса эмас.
Ҳақиқатни билгач, Ёлғонга эргашишга бизни яна нима мажбур қилади? Одатми, бир лаҳзалик қониқишми ёки атрофдагиларнинг фикрими… Бугунги кунда, замонавий истеъмол ва ахборот асрида, биз, ҳар бир алоҳида шахс ва гуруҳларни ҳар қандай ўзига хос хусусиятларга бирлаштирган ҳолда, ҳар куни бу йўлда тинмай ҳаракат қилиб, ўз олдимизга турли ҳил вазифа ва мақсадлар қўйганмиз.
Эрмитажда сақланадиган Жан Гюбернинг картинасида Волтер билан иезут-роҳиби Адам ота ўртасидаги шахмат ўйини тасвирланган. Улар тез-тез шахмат ўйнаб туришарди, кучли шахматчи бўлмаганлиги учун Волтер одатда ютқазарди. Волтер Парижга кўчиб ўтганида, у ҳатто ўзининг ўйин бўйича доимий рақибига катта пенсия қолдирган. Бу шахматга алоҳида муносабатда бўлган анъаначиларнинг намуналаридан биридир, ҳатто шахмат уларнинг қуролларидан бири бўлган деб айтиш мумкин.
Қуръони каримнинг 94-сураси бўлмиш «Шарҳ» (очиш, ёриш, кенг қилиш) сурасида Аллоҳ таоло томонидан Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга хитоб бўлиб, у зотга ато этилган фазл-марҳаматлар зикр қилинади.
"Сектантлар" ёрлиғи одатда жамиятда "арифметик кўпчилик" бўлмаганларга осиб қўйилади. Баъзи сабабларга кўра, "биз кўпроқмиз, шунинг учун биз ҳақмиз" деб ҳисобланади. Ўз ҳақлиги ва ўз нутқининг эксклюзивлигини бундан-да содда (примитив) талқин қилишни ҳеч қачон кўрмаганман. Тафриқачилар, "софлик ва ҳақиқат фидойилари" ҳар доим бўлган.