Тазкия (299)
Руҳий-маънавий қисм «тазкиятун-нафс» – «нафсни поклаш» деб аталиб, унда мўминларнинг нафсларини, яъни шахсиятларини поклаш, уларга фазийлатларни касб қилдириш ва разолатлардан холий қилиш киради.
Чуқур майдалашишлик ёки ўта эътиборсизликдан қочган ҳолда, Ислом ихлосни талаб қилишни, ниятни Аллоҳга хос қилишни таъкидлаш ва У Зотга юзланишни тўғирлашга чуқур урғу бериш билангина кифояланиб қолмайди. Албатта ҳаёт ихлосли инсонлар билангина тўғри бўлади ва ривож топади.
Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳу айтади: Мен тўрт кишини тақдирлашга ожизман. Менга биринчи бўлиб салом берган кишини, менга мажлисда силжиброқ ўтириб жой берган кишини ва менинг ҳожатимда юриб қадамлари чанг бўлган кишини.
1- Ширкона калималарни талаффуз этиш.
Мисол дуо қилаётган кишининг "пири устозлар қўлласин", сафарга кузатувчининг "руҳи арвоҳлар ёр бўлсин, аждодлар мададкор бўлсин", ўрнидан тураётган кишининг "Ё Али, ё пирим", деб айтиши, овқат пиширувчининг "Менинг қўлим эмас палончи пирнинг қўли", дейишдек ширкона сўзлар.
Бир одамга бор муҳаббатинг ва умидларингни тўкиб соласан. Сен бутунлай унинг олдида таслим бўласан, хатто заиф тарафларинги ҳам очиб ташлайсан. Сен унинг ягона эканига шубҳа ҳам қилмайсан. Яъни, ишонса бўладиган ягона инсон, устоз деб биласан. Ич-ичингдаги сир-асрорларингни айтиш мумкин бўлган ягона инсон ва сен унга барча нарсангни ишониб топширишинг мумкин.
Ҳар бир мусулмон хоҳ бой бўлсин ё фақир, солиҳ бўлсин ё фосиқ, Аллоҳнинг валийси, дўсти бўлиш унинг қалбидаги фитрий, табиий орзусидир. Лекин аксар инсонлар қандай қилиб валийга айланиш йўлини, Аллоҳнинг дўстига айланиш учун нима амалларни бажариш кераклигини билмайдилар.
Одамлар билан муносабатларда «Виждонинг борми, виждонингга қарши борасанми», «виждонсиз» деган гапларни кўп эшитгансиз. Шунда «Виждон ўзи нима?» деган савол туғилган бўлиши ҳам мумкин. Ғарб олимлари наздида виждон кишилик жамиятидаги ва атроф-муҳитга муносабатдаги инсоннинг ўзини тутишдаги ахлоқий масъулият туйғусидир.
Эй солиҳ банда! Баъзилар бор, мақтовни жуда хуш кўрадилар. Шариатга мувофиқ келмаган ишларга рози бўладилар, кўнгиллари шуҳрат тилайди. Одамлар унга ҳақиқатни сўзласалар, айбини юзига айтсалар, улардан хафа бўлишади. Бу касалликдир. Аммо бу хасталикни қалбан ҳис қилмагунча, уни даволаб бўлмайди. Ушбу хасталикнинг сабаблари тўрттадир.
Имом Молик айтган: “Қалби бурилган одамга қулоғингдан жой берма. Чунки сенга бундан (бидъатдан) нима ўргатишини билмайсан, дейилар эди”.
Аллоҳ таолонинг салафларга барака бериши ва саҳобий Усаид ибн Ҳузайр иштирокида бўлгани каби Қуръон ўқилса, фаришталар тушишидан ва уларнинг бирортасини илон чаққанда «Фотиҳа»ни ўқиса, Аллоҳнинг изни билан тузалиб кетганидан ажабланмаймиз.
Ихлоснинг шахс ва ҳаётда гўзал самаралари бор, уларни қуйида қисқача баён қиламиз.
Юқорида зикр қилинган гаплар ила ихлос ҳақиқатини пайдо қилувчи омилларга ишора қилинади. Ушбу омиллар қуйидагилар:
Ислом ва мусулмонларни мазах қилиш зикр қилинар экан, хаёлга зудлик билан ҳайратли савол келади: Нега мазах қилинмоқда? Нега масхара қилинмоқда? Биз ҳақ узра эмасмизми? Биз Аллоҳнинг даъватчисига лаббай деб, Унга иймон келтирмадикми? Нега одамлар бизни ва динимизни масхара қиладилар?