Тазкия (299)
Руҳий-маънавий қисм «тазкиятун-нафс» – «нафсни поклаш» деб аталиб, унда мўминларнинг нафсларини, яъни шахсиятларини поклаш, уларга фазийлатларни касб қилдириш ва разолатлардан холий қилиш киради.
Расулуллоҳ (алайҳиссалом) ғийбат қилиш ва ғийбатга кулоқ осишдан қайтардилар.
“Уни (бўҳтонни) сизлар ўзларингиз учун ёмонлик деб ўйламанглар, балки у сизлар учун яхшидир” (Нур сураси 11 -оят).
“Бас, улардан юз ўгиринг” (Сажда сураси 30-оят). “Бас, (шундай экан, жоҳилларнинг азиятларига сабр қилинг ва уларни) чиройли юз ўгириш билан тарк этинг!” (Ҳижр сураси 85-оят). “Бас, (эй Муҳаммад!) Улардан юз ўтиринг ва “Саломатлик бўлсин”, денг!”(Зухруф сураси 89-оят).
Дунёга динор-дирҳам қуллари бўлган кишилар бор. Улар - ҳақир, пасткаш, қорни ва чўнтагидан бошқа ғами йўқ одамлар. Улар - қўрқоқ, бахил кишилар, тиллари яхшилар ғийбати билан банд, қўллари хайру эҳсондан боғланган, қалблари қаттиқ, адоватга лим тўлган, дунёни севадилар, дунёга садоқат билан хизмат қиладилар, дунё учун кечалари ухламайди, бахилликни ўзларига шиор қилиб оладилар. Шунча йиғсалар ҳам - фақир, бўкиб есалар ҳам - қоринлари оч.
Чунки у Аллоҳнинг Китоби, Расулининг суннатидан иборат олий кўрсатмага бўйинсунади - у буюрган нарсани қилади, қайтаргандан қайтади. У Аллоҳ таолонинг ушбу оятини тиловат қилади:
Аллоҳ кифоя қилишига рози бўлсангиз, У сизга ҳар томондан кифоялик қилади. Чунки У ишида ғолибдир. Ҳеч ким Унинг устидан ғалаба қила олмас. Унга суянинг. У доим тирикдир. Ундан бошқа ҳамма ўлувчидир.
Бизнинг асосий вазифамиз - ўзимизни билиш ва кейин билим нури билан ёритилган табиатимиз призмаси орқали Худога мурожаат қилишдир.
«Кибр» сўзи луғатда «ўзини катта тутиш» деган маънони англатади. Истилохда уламолар: «Кибр - бу инсон ўзини бошқалардан устун билиб, уларни ўзидан паст санашидир», дейишган. Имом Ғаззолий раҳматуллоҳи алайҳ унга: «Кибр - ўзини улуғ санаш ва ўз қадрини бошқалар қадридан устун қўйишдир», деб таъриф берган. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ўзларининг муборак ҳадисларида кибр ҳақиқати ва унинг зарарини шундай баён этганлар:
Озор-алам ҳар доим ҳам таъна, зулм, истибдод остида қолмай, баъзан инсонга яхшиликни ҳам олиб келади.
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) иккинчи бор назар солишдан қайтардилар.
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) туҳмат қилиш ва туҳматга қулоқ тутишдан қайтардилар.
Эй солиҳ банда! Сен яна шуни билки, кибрнинг яна бир жиҳати бор. Бу ўзида бор сифатни бошқаларда йўқ деб билишдир. Бу сифат комиллик ва етуклик сифатидир. Бунинг етти сабаби бор:
Соликнинг ҳиммати унга кашф қилинганда тўхташни ирода қилса, албатта, унга ҳақиқат овозлари: «Талаб қилаётганинг олдинда», дея нидо қилурлар. Борлиқдаги нарсаларнинг сирти унга зийнатланиб кўринса, уларнинг ҳақиқати: «Албатта, биз синовдирмиз, бас, куфр келтирма», дея нидо қилурлар».