Фирқа, оқим, тариқатлар (61)
Ҳарурия фирқаси тарафдорлари Али ибн Абу Толиб (р.а.)га: «Сен ўз тинчлигингни ўйлаб, душманинг фойдасига ҳукм чиқардинг, шунинг учун сенинг динингга шубҳамиз бор», деб унга итоат қилишдан бош тортиб, Ҳарура(Ҳарур - Ироқнинг Куфа шаҳри яқинидаги жой номи.) қишлоғига бориб макон тутганлари учун уларни «Ҳарурийлар» деб номланади. Шунингдек, бу фирқа аъзолари: «Биз ўзимизни Аллоҳ таоло йўлига сотганмиз», деганлари учун уларни «Шуротлар» ва Ҳазрат Али (р.а.)га шаккокларча қарши чиққанликлари сабаб «Шаккокийлар» деб ҳам аталганлар.
Волга бўйи татарларининг ислом амалиётидаги сўфийлик анъанаси чуқур тарихий илдизларга эга. 12-асрдан бошлаб Ясавий тариқати Ўрта Осиёдан Волгабўйигача кириб бориб, Волга Болгария элитаси, Олтин Ўрда ва унинг парчаланишидан кейин вужудга келган Татар хонликлари орасидан ўз издошларини топди. Яссавий тариқатига параллел равишда 16-асрда Волгабўйида Нақшбандия тариқати кенг тарқалди. У 16-асрда Ясавий тариқатини бутунлай сиқиб чиқарди, шундан сўнг 20-асргача Волгабўйи мусулмонлари орасида Нақшбандия тариқатинниг турли тармоқлари ҳукмронлик қилди.
Нурчилар: Бу жамоа сиёсий ҳаракатдаги партияларга қараганда кўпроқ тасаввуф йўналишига яқинроқ исломий жамоа бўлиб, асосий мақсади Усмонийлар халифалиги ағдарилгандан кейин ҳокимият тепасига келган Мустафо Камол Отатуркнинг дунёвий давлат тузумига қаршилик қилишдир.
Боко ҳарам: Нигериялик радикал ислом ташкилоти. 2002 йилдан бери маълум. Боко ҳарам ташкилотига Муҳаммад Юсуф Майдугури шаҳрида асос солган. Ташкилотнинг асосий мақсади бутун Нигерияда ғарбона ҳаёт тарзига барҳам бериб, шариатни ўрнатишдан иборат. Ташкилот томонидан 2009 йил июлида Шимолий Нигерияда (ўчоғи Баучи штати) христиан черковларига ва полиция маҳкамасига ҳужум қилишни уюштирилган.
Ат-такфир вал-ҳижра(Ат-такфир вал-ҳижра - [араб. - куфрда айблаш ва ҳижрат].): 1971 йилда Шукрий Мустафо (1942-1978) томонидан Мисрда ташкил топган бу оқимнинг асосий ғояси бутун бир жамоаларни, ҳатто давлатларни имонсизликда (исломдан қайтишда) қоралашдан иборат бўлиб, шу асосда бу давлатларга зулм, куч ишлатиш маъқулланган. Шукрий Мустафо ва унинг сафдошлари Миср жамияти ислом қарашларига тўғри келмаслиги ва бундай давлатдан кетиш керак деган хулосага келганлар. Бу хулосадан кейин 1973 йилда «такфирчилар» Мисрнинг кам аҳолили тоғолди ҳудудига кўчиб кетганлар.
Яқинда ўтган мақоламизда биз 1990-йилларда Саудия Арабистонида АҚШ қўшинларини киритиш тўғрисидаги қарорига жавобан пайдо бўлган ижтимоий норозилик ҳаракати – Ислом уйғониш ҳаракати (шунингдек, "Саҳва" номи билан ҳам танилган) ҳақида ёзган эдик.
Қодёния фирқаси залолатга кетган фирқалардан ҳисобланади. Кўпчилик уларни билмаганлари боисидан мусулмон, деб ўйлайди. Аслида, ундай эмас. Хўш қодёнийлик нима ўзи? Қодёнийлик 1900 м. санада баъзи мустамлакачи давлатлар режаси ила Ҳиндистон ярим оролида юзага келган бир ҳаракатдир. Бу ҳаракатни юзага чиқаришдан асосий мақсад, Исломдаги фарзлардан бири бўлмиш жиҳодни йўққа чиқариш бўлган.
Хусийлар (хоусийлар, хутийлар, арабча: الحوثيون) ёки Ансоруллоҳ, Ансор Аллоҳ (араб. أنصار الله), Яманда фаолият юритувчи шиа-зайдийларнинг (жарудийларнинг) ҳарбийлаштирилган гуруҳидир. 2004 йилда Яман ҳукуматига қарши қуролли қўзғолон кўтариб, мамлакат жанубидаги баъзи ҳудудларни аста-секин ўз назоратига олди. Хусийлар 2011 йилда Ямандаги инқилобда қатнашган, натижада президент Али Абдулла Солиҳ истеъфога чиққан.
Ҳизбуллоҳ (Ҳизбуллоҳ - [араб. Аллоҳнинг партияси].) Мазкур ташкилот диний-сиёсий ғоялар чатишмаси асосида вужудга келган ҳарбий-сиёсий ва ҳарбий-террористик ташкилотлардан бири саналади. Аслида шиалик йўналишидаги ҳарбийлашган ҳамда исломий давлат, яъни шариат асосидаги сиёсий тузумни қуришни ўзига мақсад қилиб олган сиёсий партиядир.
«Муржиа» сузи имондан амални кейинга қўювчи деган маънони англатади. Демак, ибодат каби амалларнинг қабул булишида имон шарт эмас, имон келтириб калима айтган кишига амал шарт эмас. Бу ақида Аҳли Сунна вал-Жамоа эътиқодига зид булиб, имонсиз ҳолда қилинган ибодат ва савобли ишлар бефойда эканига қарши бўлган бузуқ ақидадир.
Сунгги йилларда суннийликдаги Нақшбандия ва бошқа шу каби тариқатларни аҳоли орасида сохта шайхлар, эшонлар томонидан бузиб, тарғиб қилинаётгани кузатилмокда. Баъзи сохта тарикатчилар томонидан тасаввуфнинг мазмуни бузиб, унинг таълимоти, шариат аҳкомлари ва ижтимоий хаётдан узоклашган ҳолда талқин этилмокда. Исломда бирор-бир шайхга мурид булиш ҳеч кимга фарз қилинмаган. Тариқатчиларнинг «Пири йулнинг - пири шайтон», деган хато даъвоси ҳеч қандай шаръий далилга эга эмас. Кур-курона маҳси-калиш кийиб юриш ва замонавий либосдаги фукароларга нисбатан кибрли муносабатда булиш, пухта диний ва дунёвий илм олишга интилмаслик исломда риёкорлик ҳисобланади.
Савол: Бизнинг тарафларда бир тариқат шайхи бор. У ўз муридлари руҳини тарбиялашда баъзилари билан бирга ухлаш, оғушига олиш ва лабидан ўпиш ила тушида ҳам, ўнгида ҳам Расулуллоҳни (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) кўрадиган бўлишларини кафолат беради. Мана шу йўл тўғрими?
Сохта сўфийлик (ёки ботил тасаввуф) - бу диний таълимотнинг умумлаштирилган номи бўлиб, унинг ўзига хос хусусияти Пайғамбар Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга ва сўфийлар авлиёлар деб ҳисоблайдиган шахсларларга нисбатан ҳаддан ташқари эътибор ҳисобланади. Жоҳил сўфийлик издошлари- жоҳил сўфийлар ўзларини Исломга мансуб деб ҳисоблайдилар.