Хитой ҳукуматининг уйғурларга қарши тазйиқлари давом этаётган бир пайтда Жаҳон Уйғур Конгресси Бош ассамблеяси шу ҳафта ўз йиғинини бошламоқда.
Ташкилотнинг бу йил Босния ва Герсеговина пойтахти Сараево шаҳрида бўлиб ўтадиган саккизинчи умумий йиғилиши олдидан, гуруҳ фаолларининг айтишича, Пекин бу тадбирни издан чиқаришга ва ҳатто бекор қилишга уринмоқда. Таъқиблар орасида жисмоний зарар етказиш, ҳибсга олиш ва саботаж қилиш таҳдиди ҳам бор.
Уйғурларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилувчи гуруҳлар узоқ вақтдан бери Хитой ҳукумати томонидан таъқибларга учраб келади. Аммо сўнгги таҳдидлар янада кескин тус олди, дейди Жаҳон Уйғур Конгресси матбуот котиби ва глобал ҳимоя бўйича директори Зумретай Аркин.
“Бу сафар у бошқа даражага етди, - деди у «Америка Овози» билан суҳбатда. - Жаҳон уйғур қурултойи бизнинг ҳаракатимиздаги, диаспорамиздаги энг муҳим ташкилотлардан бири ва улар уни бутунлай йўқ қилмоқчи».
Масалан, ташкилот ходимларидан бирининг электрон почта аккаунти бузилган, дея қўшимча қилди Аркин.
Номаълум хакерлар ташкилот делегатлари ва номзодларига, шунингдек, хорижий қонунчиларга умумий йиғилиш қолдирилди, деган ёлғон даъво билан электрон почта хабарларини юборган.
Уйғурлар ҳуқуқлари ҳимояси учун ўтказилган намойиш
Жаҳон Уйғур ташкилоти ҳар уч йилда бир марта ўзининг умумий йиғилишини ўтказади. Бу ассамблеяда ташкилот ўз раҳбариятини сайлайди ва уйғурлар кўп яшайдиган Хитойнинг Шинжон минтақасида инсон ҳуқуқлари поймол этилишига жавобан стратегик устувор вазифаларни белгилаб олади.
«Биз нафақат уйғур халқининг инсон ҳуқуқларини, балки уйғурларнинг ўз тақдирини ўзи белгилашини ҳам ҳимоя қиламиз. Ва бу Хитой ҳукумати учун таҳдид ҳисобланади», - деди ташкилотнинг навбатдаги вице-президенти бўлиш учун курашаётган Аркин.
Германияда жойлашган ташкилот Хитой томонидан кучайган янги таъқибларни қоралади.
«Бу уйғур жамиятини қўрқитиш ва уларнинг овозини ўчириш учун очиқ ҳаракат», - дейилади ташкилот эълон қилган баёнотда.
Хитойнинг Босния ва Герсеговина пойтахти Сараеводаги элчихонаси умумий йиғилишни бутунлай бекор қилиш учун босим ўтказиб, маҳаллий ҳокимиятни ташкилот собиқ президенти, Германия фуқароси Долкун Исани ҳибсга олишга чақирди.
Хитой Ташқи ишлар вазирлиги ва Сараеводаги элчихонаси «Америка Овози»нинг изоҳ талаб қилган электрон хатларига жавоб бермади.
Хитой ҳукумати, шунингдек, Австралия, Германия, Ирландия ва Туркия каби давлатлардан келган делегатларни ҳам бевосита нишонга олди, деди Аркин.
Аркиннинг сўзларига кўра, бу ҳукуматлар делегатларни йиғилишда қатнашмасликка ундаб, жумладан, Шинжонда бўлган оила аъзоларига таҳдид қилиш орқали босим ўтказган.
Стенфорддан ташриф буюрган олим ва «Human Rights Watch»нинг Хитой бўйича собиқ директори Софи Ричардсонга кўра, Пекин узоқ вақтдан бери дунё бўйлаб уйғур ҳуқуқларини ҳимоя қилиш гуруҳлари ва фаолларини нишонга олиб, танқидларни ўчиришга ҳаракат қилмоқда.
Хитой ҳукумати ҳуқуқ ташкилотлари ва кўплаб Ғарб ҳукуматлари томонидан Шинжон шимоли-ғарбий минтақасида уйғурларга қарши генотсид ва инсониятга қарши жиноятлар содир этишда айбланмоқда. Пекин бундай қонунбузарликларни рад этади.
Ричардсоннинг сўзларига кўра, Хитой ҳукумати трансмиллий репрессияларни амалга оширишда шунчалик шафқатсиз бўлишининг сабабларидан бири шундаки, Пекин узоқ вақтдан буён бу ҳаракатлари учун ҳеч қандай жазо ва жавобгарлик билан юзлашмаган.
"Улар буни ўнлаб йиллар давомида қилмоқда ва сўнгги ўн йил ичида сезиларли даражада тезлаштирди ва бунинг учун бадал тўлашлари шарт эмас", - деди Ричардсон.
