Тарихда 100 та энг ўрганилган шахслар рўйхатининг энг юқорисида Карл Маркс ҳам туради. «Илмий социализм» асосчисига ҳанузгача ҳайкаллар қўйишмоқда. Масалан, 2003 йил 13 сентябрда калугалик коммунистлар Ленин майдонида вазни 15 тоннага тенг бўлган «гранит Карл»ни ўрнатдилар.

Олимларнинг тахминича, бутун коинот икки юз эллик миллиард галлактикадан иборат. Ҳар бир галлактикада эса уч юз миллиард атрофида юлдузлар мавжуд. Фаннинг бугунги юксак тараққиёти-да уни тўлалигича тавсифлаб бера олмаяпти. Лекин шуниси аниқки, бу улкан ва мураккаб тизим ҳам табиат қонунларига қатъий амал қилади.

Тасаввур қиламиз, столим устида ичида шарбат тўлдирилган стакан турибди. Шунда сиз мендан сўраяпсиз: “У қаердан келди?”. Мен жавоб бераман: “Унинг ўзи шу ерда пайдо бўлиб қолди”. Сиз мен ҳақимда ё бу эсини еб қўйган ёки мазах қиляпти, деб ўйлайсиз. Бироқ бутун бир катта олам ўз-ўзидан пайдо бўлиб қолган, дегувчилар ҳақида нима дейиш мумкин. Агар мободо ўша машҳур портлаш амалга ошган бўлса, уни Кимдир ўзига хос илм билан идроқ қилиб, амалга оширган бўлиб чиқмайдими?

Атеистлар билан ҳар сафар гаплашганимда, уларнинг даҳрийлик тарихидан сабоқ олмай келаётганидан ажабланиб келаман. Ҳамсуҳбатларим ўзлари эгаллаган позициялари ва баҳс қилиш услублари билан ўз эътиқодлари тизимининг асирига айланганини намойиш қилади.

Дарвинизм ва атеизмнинг кўплаб назариялари таназзулга юз тутган ҳозирги даврга келиб, инсонлар онгини манипуляция қилиш учун янгидан-янги ғоялар ўйлаб топишга эҳтиёж сезилди. “Сапиенс” асарининг тарқатилиши ҳам шу йўлда ташланган қадамлардан бири бўлди.

Мунтазам равишда хорижий хабарларни, хусусан Европага оид янгиликларни кузатиб бораётган одам, динга оид янгиликлар асосан икки ҳолатда ёритилаётганига гувоҳ бўлади: ё Рим Папаси ўзининг баъзи бир бузуқ патологияга мубтало бўлган шаҳватпараст руҳонийлари (педофиллар) учун ҳисобот бераётган бўлади, ёки “Ислом хавфи” ҳақида сўз бораётган бўлади.

“Нима учун” саволи оқилона жавоб талаб қилади. Бироқ кўпчилик мафкуравий муаммоларга (мафкура деганда бу ерда фикрлаш тизими кўзда тутилади) оқилона жавоб топиш мумкин эмас деб ҳисоблайди. Мантиқ теистик фикрлаш ҳукмронлик қиладиган жойда кучсиздир.

Замонавий жамиятда креационизм ғоясини тарғиб қилувчи табиатда ақл бовар қилмас Буюк Ғояга қарши инсонлар жамиятида мавжуд бўлган ва фаолият кўрсатадиган жавоб тариқасидаги оқилона фикр (бу ҳам, албатта, ақл бовар қилмас ҳисобланади) тезда мавжудлигига ишонч ҳосил қилади. Ушбу фикрнинг асоси - Худонинг йўқлигига эътиқод қилишдир, улар баъзида ақл-идрок ва мантиққа қарши қўйилган бўлса-да, ишонтириш усуллари ва далиллар оқилона ташкил қилинган.

Шри-Ланкада терактлар амалга оширилган бир пайтда Швециянинг «Свенска дагбладет» газетаси террорчи-ҳудкушлар ҳаракати аслида нимадан бошланганлигини ёдга олди. Янги тарихда биринчи террорчи-ҳудкуш Россия императори Александра II ни ўлдирган (атеист) талаба бўлган. Таптортмас япон камикадзелари ҳаммага маълум. Лекин замонавий террорчи-ҳудкушлар асло романтик образга эга бўла олмайди – улардан жуда кўплаб одамларнинг умирга зомин бўлмоқда.

Эволюция назарияси оламнинг яратилиши тўғрисидаги ҳақиқатни инкор этиш мақсадида олға сурилган эди, бироқ у аслида самарасиз, илмий асосланмаган бир сафсатадан бошқа ҳеч нарса эмас. Ҳаёт жонсиз материядан тасодифий равишда пайдо бўлган, деган даъво билан майдонга чиққан бу назария коинотдаги ва тирик жонзотлардаги аниқ бир илоҳий яратилганликнинг илмий далиллари орқали чиппакка чиқди.