Жамият (905)
Кимнинг фикри соғлом бўлса – унинг баёни ҳам аниқ бўлади. Бу қонуниятни одамлар аллақачон сезганлар. Ички фикр-мулоҳазалар ва биз айтадиган сўзлар, амалга оширадиган ҳаракатлар ўртасидаги алоқалар ажойибдир. Фикр ва мулоҳазалар аниқлигига нима хизмат қилади? Нима жиддий халақит беради?
САВОЛ: -Тақсир, ўтган рамазон ийдида қилган ваъз — насиҳатингизда ўғри-талончиларга нисбатан кўриладиган диний чоралар ҳақида гапирган эдингиз, шундан сўнг «ўғрилар томонидан сизга турли дўқ-пўписалар, тажовузлар қилинганлиги» ҳақида миш-мишлар тарқалиб кетди...
Одамлар хато қиладиган бир қатор масалаларда жамоавий психология катта таъсир кўрсатади. Бу таъсир айниқса, дин танқислигини ҳис қиладиган, «тўда инстинктига эргашиш» меъёрга айланиб қолган жамиятларда сезиларли. Ҳаттоки одам нима тўғри эканлигини ғайришуурий равишда тушуниб етадиган бўлса ҳам, оломон психологияси таъсири остида у виждонини нотўғри фикрлар билан ёпиб юборади, эмиш-ки, қанчадан-қанча одам хато қилиши мумкин эмас. Аслида эса, кўпчиликнинг фикри бирон-бир масаланинг тўғрилиги мезони саналмайди.
Илоҳий чегаралардан чиққан гумроҳликдаги ўз фикрини тўғри деб билувчи нодонлик етти хил турда бўлади. Биринчи тур – Уни тасаввурлар ва хаёлотлар орасидан қидирган, Унинг учун таъриф ва тавсиф излаган, топа олмаганидан кейин эса Уни инкор қила бошлаган ва Унинг ҳаракатларини табиат ва юлдузлар билан боғлаган эканлиги сабабли Аллоҳ Таолога эътиқоди йўқ шахслар нодонлиги.
Немис олимлари яқинда қизиқарли маълумот эълон қилдилар: охирги 50 йил ичида немислар ўртача 40% бойроқ яшай бошлаганлар, депрессиядан азият чекаётган бахтсиз одамлар сони эса 38%га ошган. Нима учун? Генри Форд автомобиль ишлаб чиқаришни ислоҳ этганлиги сабабли дунёнинг энг бадавлат кишиларидан бирига айланган. Унинг муваффақиятлари кўплаб иқтидорли тадбиркорларни буюк брендлар яратишга илҳомлантирган:
Сайловлар яқинлашар экан мусулмонлар олдида савол пайдо бўлади: сайловга борсаммикан ёки йўқ? Кимдир буни мақсадга мувофиқ эмас, деб билади, бошқа кимдир эса ўзгаришлар бўлишига ишонмайди, мусулмонларнинг баъзи тоифалари эса сайловларда қатнашиш Исломга зид амал деб ишонади. Агар номзод мусулмон бўлмайдиган бўлса, сайловда қатнашмаслиги турган гап.
Сўнгги йилларда биз ёқимсиз бир ҳодисани кузатяпмиз. Бу айниқса, Интернетда аниқ кўринади, лекин ундан ташқарида ҳам мавжуд. Биз буни шартли равишда патриархия учун илоҳий кураш деб атаймиз, гарчи гап оддий патриархия ҳақида бормасада. Биз исломий блоглар ва ижтимоий тармоқлар саҳифаларининг муаллифлари ўз вақтларини феминистлар билан оғзаки жанжаллашиши, жинсий тенгсизлик ҳақида ҳазил қилиши, аёлларни масхара қилиш ва қандай қилиб улар ўзгарган дунё томонидан аёлларнинг озод этилиши билан хафа бўлганликлари ҳақида гаплашмоқдамиз.
«Россия мусулмон етакчилари «гуноҳ ва зино»нинг тарқалишини тўхтатиш учун эркакларга биттадан ортиқ хотинга эга бўлишга рухсат беришга даъват қилмоқда», - деб ёзади The Times. «Россияда полигамия (кўп хотинлилик) қонун билан тақиқланган, лекин Москва муфтийси Илдар Аляутдиновнинг ҳисоблашича, агар мусулмон минтақаларда бу урф-одатга риоя қилинадиган бўлса, бу ижтимоий муаммоларни ҳал қилишга ёрдам бериши мумкин.
Францияда ислом ўсмоқда ва тобора кўплаб француз мусулмонлари ўз динини давлат институтларидан муҳимроқ деб ҳисобламоқда, бу эса ижтимоий, маданий ва сиёсий характердаги муаммоларни юзага келтиради. Жан-Жорес фонди ва «Le Point» ҳафталик журнали номидан Жером Фурке томонидан ўтказилган социологик тадқиқотга мувофиқ, 25 ёшдан 50 ёшгача бўлган француз мусулмонларнинг 68% дан 74%гача бўлган қисми давлат мактабларида исломий ҳижоб ва «бошқа диний белгилар»ни тақиқлайдиган қонунга қарши.
Коррупция ҳақида кўп гапирилади, унга қарши курашилади, қонунлар ва бошқа ҳужжатлар қабул қилинади, лекин у қандай бўлса, шундайлигича қолавермоқда. Коррупция уни даволаш деярли имконсиз бўлган бутун инсониятнинг касаллигига ўхшайди. Ахир, жисмоний ва ақлий харажатларни талаб қилмайдиган моддий имтиёзлардан воз кечиш қийин.
Worldometers статистика гуруҳининг тадқиқотларига кўра, аҳолиси 32,9 млн кишидан ортиқ бўлган Ўзбекистонда аҳолининг атиги 4,8%ини 65 ёшдан катталар ташкил қилади. Ҳозирги кунда, Worldometers статистика гуруҳининг тадқиқот маълумотларига кўра, Ўзбекистон аҳолисининг аниқ сони 32 млн 981 716 кишига тенг. Сўнгги йилда аҳоли ўсиши 1,56%ни ташкил қилади.
Тез кунларда бутун дунё аэропортлари минглаб мусулмонларга – юзлари қуёшда қорайган, мисли кўрилмаган қувончдан кўзлари ёшга тўлган, лабларида зам-зам сувининг таъми келиб турган, қалби ажабланарли тарзда хотиржам бўлган одамларга тўлиб кетади.
Атеистлар билан бўлиб ўтган жуда кўп бахсларда, атеистлар аксар ҳолларда кўп хайр-эхсон қиладиганлар айнан атеистлар эканини қистириб ўтадилар. Сўнг динсиз бўлиб ҳам улар хайр-эхсонда олдинда, деб қўйадилар...