Ислом (872)
«Бугунги кунда сизга динингизни мукаммал қилиб бердим. Сизга неъматимни батамом қилдим. Ва сиз учун Исломни дин деб рози бўлдим». (Моида сураси)
Подкатегории
Эснаш ҳафсаласизлик, дангасалик белгисидир. Эснаш чарчоқни кучайтиради. Намозда ҳомуза тортиш эса, банданинг Парвардигори ҳузурида турганини ҳис этмаслик саналади. Қолаверса, эснаш шайтонга йўл беришдир. Абу Ссшд Худрий розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилади: “Агар биронтангиз эснаса, қўли билан оғзини ёпсин. Чунки шайтон (унинг ичига) киради” (Муслим, Абу Довуд, Аҳмад ривоят қилган).
Бу исм кифоя қилувчи маъносидадир. Бир нарсага кифоя қилувчи Зот унинг ҳасийби бўлади.
Бу сифатнинг маъноси озиқларни яратувчи ва уларни бандаларга етказувчи демакдир. Яъни таомларни баданга, маърифатни қалбга етказади. Бу исм Раззоқ маъносида бўлса-да, (ундан кўра хосроқдир, чунки ризқ озиқни ҳам, бошқа нарсани ҳам ўз ичига олади. Озиқ-овқат дегани эса бадан ўзини тутиб туриши учун кифоя бўларли нарсадир.
У ўта сақловчидир. Бу дастлаб ҳифз — сатрташ (сўзининг) маъноси тушунилгач англанади ва у икки йўлга кўра бўлади.
У кибриё эгасидир. Кибриё эса камоли зотдан иборатдир. Камоли зот деганда камоли вужуд тушунилади. Камоли вужуд эса икки маънога кўрадир.
У мартабаси устида бирор мартаба бўлмаган Зотдир. Барча мартабалар ундан пастдир. Сабаби, агар «Алий» сўзи олийлик калимасидан олинган бўлса, олийлик пастликнинг муқобилидадир. Бу эса даража, тарақиёт каби ҳис этиладиган ҳолатлар ва барча бир-бирининг устига қўйилган нарсаларда билинади. Аммо ақлий мартабаларда ўзгача тартиб бор: маконда устунлиги бўлган ҳар бир нарсада маконий олийлик ҳам бўлади ва мартабада устун бўлган ҳар бир нарса учун олийлик ичида бир олийлик бўлади. Ақлий даражалар ҳам ҳиссий даражалар каби мавҳум тушунчадир.
Ақлий даражага мисол қилиб сабаб ва мусаббиб, фоил ва мафъул, қобил ва мақул, комил ва ноқис ўртасидаги тафовутни келтириш мумкин.
У озгина тоат учун кўплаб даражалар берадиган Зотдир. Саноқли кунларда (беш кунлик дунёда) қилинган амалга охиратда чексиз неъматлар ато этади.
Маййитни қабрида Мункар ва Накир фаришталар саволга тутиши ҳақдир. Банданинг жасадига қабрида руҳининг қайтарилиши ҳақдир. Қабрнинг қисиши ҳақдир. Ҳамма кофирларга ва баъзи гуноҳкор мусулмонларга қабр азоби ҳақдир, бўлажакдир.
Барчамизга маълумки, ҳадис Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг айтган гаплари ва қилган ишларидир. Шунга кўра, ҳадисларга эътиборли бўлиш Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга бўлган эътибордир. Ҳадисларни эҳтиром килиш Расулуллоҳ алайҳиссаломни эҳтиром қилишдир. Ҳадис илми бошқа илмлардан фарқ қилади. Шу боис, бу илмни ўрганишнинг ўзига хос одоб-ахлоқлари бордир. Муҳаддис уламолар ҳадис ўрганувчилар одобларини алоҳида баён қилиб ўтганлар: Улар қуйидагилардир:
Ғафур Ғаффор маъносида, лекин муболағанинг бир туридан чиқади, Ғаффордан эмас. Чунки Ғаффор қайта-қайта афв этмоқмағфират қилмоқнинг муболаға сийғасидир. Фаъъол сийғаси бир ишни кўп бажаришни ифодалайди. Фаъул вазнидаги сўз эса бир феълнинг янгиланиши, мукаммал бўлиши ва тўлиқ бўлишини ифодалайди. Демак, Аллоҳ таоло шундай Зотки, Унинг ғуфрони (кечиримлилиги) тўла-тўкис, комил бўлган Ғафурдир, токим мағфиратининг энг сўнгги даражасига етади. Бу борада сўз олдин ўтди.
Билгилки, азийм исми дастлаб жисмларга ишлатилган. Масалан, бу жисм азийм - катта, агар ўлчови кенгликда, узунликда, чуқурликда ундан кўпроқ сатҳга эга бўлса, анави жисм бунисидан каттароқ дейилади.
У Зот осийлар маъсиятини мушоҳада этиб, буйруғига хилоф ишлар бўлаётганини кўрса-да, интитрм олишга қодир бўла туриб ғазабланиб шошилмайди. Аллоҳ таоло бу хусусда бундай марҳамат қилган: