Довуд Тойи ўз даврининг машойихларининг улуғи, марди Худо, фиқҳ илмида баркамол, тариқат олими ва маърифат шамчироғи бўлган. Балх шаҳрида туғилган. Ёшлигида ҳеч қимга қўшилмас, кўп вақтини тафаккур қилиш билан ўтказган. Унинг юзидан Аллохдан қўрқув билиниб турган. Унинг тавбасига сабаб бўлган воқеа жуда ибратли. Қулоғига ногаҳон бир байт чалинади: «Дунё ўткинчидир, охират барқарордир». Бу сўзлар кўнглига таъсир қилиб, ҳоли ўзгаради ва сабоқ олишга ҳам рағбати қолмай, ибодат билан машғул бўлади.

Эй солиҳ банда! Билгилки, мағрур кимсалар алданган кимсалардир. Улар ўзларининг савоб ишларига қувонадилар. Бирор фалокат келишидан қўрқмайдилар. Қалбаки ва ҳақиқий иймоннинг фарқига бормайдилар. Кўринишдаги нарсаларга ишониб қўядилар.

Аллоҳ таоло нарсаларни яратмасидан Яратувчи, Холиқдир. (Махлуқларга) ризқ бермасидан Розиқдир (ризқ берувчидир).

Бу сифатлар маъноси ҳам ижодга қайтади. Лекин мавжуд нарса тирик бўлса, унинг феъли тирилтириш деб исмланади, аммо ўлик бўлса, ўлдириш деб ном олади. Аллоҳ таолодан ўзга бирор ўлим ва ҳаётни яратувчи бўлмагач, Аллоҳ таолодан бошқа ҳеч бир Муҳйий ва Мумийт ҳам йўқдир.

Бу сифатларнинг маъноси ижод қилувчидир. Лекин ижод (йўқдан бор қилиш) олдин кўрилмаган бўлса абад деб исмланади, аввал ўтган бўлса «иодат» — «қайтариш» деб ном олади.

Бу сифат олим маъносидадир, лекин «илм» сўзи маълумотларни санаб битириш, уларни қамраб олиш маъносига нисбатан қўлланилганида «иҳсо» деб аталади. Мутлақ Муҳсий шундай зотки, унинг илмида ҳар бир маълумотнинг ҳудуди, адади, миқдори очиқ-ойдин бўлади. Банда гарчи ўз илми билан баъзи маълумотларни била олсада, аксар маълумотларни билишдан ожиздир. Шу боис банда ушбу Муҳсий сифатининг аслий маъносига тааллуқи каби заифдир.

У ҳамду сано айтувчи Зотдир. Аллоҳ таоло азалдан Узининг ҳамди ва бандаларининг абадий ҳамди билан Ҳамийддир. Бу маъно Уни зикр қилувчи зокирларга нисбатан қўлланганда Жалол, олийлик, камолот сифатларига қайтади. Чунки ҳамд комил сифатларнинг мукаммаллигини зикр қилмоқдир.

Талоқ сўзи луғавий жиҳатдан «Моддий ва маънавий тугунни ечмоқ» маъносини билдиради. Шаръий истилохда эса, "Махсус лафз билан никоҳни кетказиш ёки ҳалолни нуқсонга учратишга талоқ", дейилади. Махсус лафздан мурод талоқ ёки унинг маъносини англатувчи лафздир. Никоҳни кетказиш талоқлар сони учтага етиши билан юзага келади ва ундан сўнг талоқ қилинган аёл ўз эрига ҳалол бўлмай қолади.

Риё истакларини бажармаган тақдирингизда ҳам унинг васвасасидан қутулиш қийин. Чунки у инсон табиатида бор нарса. Инсонга ҳеч ким “Табиатингни, яъни хулқ-атворингни буз”, деб айтмайди. Балки мана бундай буюрилади: “Васвасани енг, унга қарши кураш, уни қалбингдан қувиб йўқ қил. Токи у сени жаҳаннамга солмасин”. Бу амр васвасага бўйин эгмаслик учун қилинган. Расулимиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламга бундай савол беришди: “Ё Расулуллоҳ! Бизнинг ақлимизга баъзан шундай тушунчалар келадики, ундан кўра бизни осмондан ташлаб юборган осонроқ. Биз ундай тушунчаларни ёмон кўрамиз ва уни макруҳ деб биламиз”. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам эса бундай жавоб бердилар: “Агар ростдан сиз шундай ҳолга тушаётган бўлсангиз, билингки, сиз чин мўминдирсиз”.

Йўлдаги ўтувчиларга азият етказиши мумкин бўлган тикон, ахлат ёки одамларни тойилтириб юбориши мумкин бўлган бошқа нарсаларни олиб ташлаш хайрли амалдир.

Мавлоно Жалолиддин Румий 601/1207 йилда ҳозирги Афғонистон сарҳадида жойлашган Хуросоннинг энг қадимги ва машҳур шаҳарларидан бўлган Балх шаҳрида таваллуд топган. Унинг отаси Баҳоуддин Валад (ваф. 631/1233й.) кубровийлик тариқати пешвоси, илму-ирфон соҳиби бўлиб, Мовароуннаҳру Хуросон, Ироқу Шомда «Султон ул-уламо» мақомини олган шайх ул-машойихлардан бири эди.

Нурчилар: Бу жамоа сиёсий ҳаракатдаги партияларга қараганда кўпроқ тасаввуф йўналишига яқинроқ исломий жамоа бўлиб, асосий мақсади Усмонийлар халифалиги ағдарилгандан кейин ҳокимият тепасига келган Мустафо Камол Отатуркнинг дунёвий давлат тузумига қаршилик қилишдир.