Сунний тасаввуф ўзи нима ва унинг вазифаси нимадан иборат? Аввало, турли омилларга кўра «тасаввуф» сўзи орқали ифода қилинаётган ҳақиқатни руҳий тарбия, тазкиятун нафс, сулук ва шунга ўхшаш маънолар билан ифода қилинганини айтиб ўтмоғимиз лозим.

Сўнгги кунларда ижтимоий тармоқларда бир гуруҳ одамларнинг доира бўлиб ўтириб олиб зикр айтиши видеоси тарқалди. Мазкур тасвирда тўпланган кишиларнинг зикр айтаётиб тушунарсиз ҳаракатлар қилаётгани кўпчиликда савол уйғотди. Хўш, бу ўзи нима? Агар бу зикр бўлса, Аллоҳни ёд этиш шу қадар шовқин-сурон, тўпалон билан амалга ошириладими? Пайдо бўлган саволларга Шайх Сайфуллоҳ Носир ҳақизаҳуллоҳ қуйидагича жавоб берди.

Мустақиллик йилларида диний қадриятларни қайта тиклашга  эътибор қаратилиши масжидлар, мадрасалар ва бошқа диний ташкилотлар билан бир қаторда тариқат вакилларининг ҳам фаолиятига кескин туртки бўлди. Натижада ҳозирги пайтда ҳам Марказий Осиёда, хусусан, Ўзбекистоннинг турли ҳудудларида тариқатчилар фаолияти жадаллашди.

Баъзи суфийлар доирасида тирик ёки ўлик аҳли солиҳлардан мадад сўраш одати бўлган. Улар бошларига бало келса, авлиё ва солиҳлардан балогардон бўлишни сўраганлар. Бошларига тушган мушкулларни кушойиш қилишни сўраганлар.

Юнон фалсафасининг тажовузкорона таъсирига қадар тасаввуф ғоялари асл шаклда мусулмонларнинг афкор-мафкураси бўлган. Шу пайтда насронийлик динида мазҳаблар ўзаро аралашиб кетганди.

«Самоъ» сўзи арабча бўлиб, «эшитиш» маъносини англатади. Бу сўз тасаввуфга хос истилоҳлардан бирига айланиб қолган. Тасаввуфда самоъ зикр ёки зикрга оид нарсаларни эшитишга ишлатилади.

Тарихда айрим сўфийлик тариқатларида рақсу самоъ йиғинлари ўтказилиб, уларда дарвешлар рақсга тушган, мусиқа оғушида зикр айтишган, турли шеърлар оҳанг билан ўқилиб, қўшиқлар куйланган. Нишотий рақсу самоъ мажлисларида созандалар томонидан мусиқий асбобларда турли хил оҳанграбо куйлар ижро этилганини айтиб ўтган:

Тижония (араб. التجانية‎) — Аҳмад Тижоний томонидан XVIII аср охирида асос солинган ислоҳотчи сўфилар тариқати. Тижоний ўз тарғиботини 1781-1782 йилларда бошлаган бўлиб, унга ўзининг мустақил тариқатига асос солишига Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам «ижоза» берган эмиш.

Сўфийлик ва тасаввуфнинг ҳақиқати нима? Исломнинг унга муносабати қандай? Эшитишимизча сўфийларнинг орасидан илми ва амали билан исломга хизмат қилганлари ҳам, бидьату залолатлари билан исломни барбод қилганлари ҳам бор экан. Улар билан буларнинг фарқлари нимада?