Ваъз, викторина ва Умрага йўлланмалар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг таваллуд кунларига бағишланган тадбир қандай ўтди? 15 сентябрь куни қуёш ботиши билан муборак Рабиул-аввал ойи бошланди. Айнан шу ойда Пайғамбаримиз Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) дунёга келган. Бутун ой давомида (15 октябрнача) диндошлар даврасида мавлид ва мажлислар ўтказилади, уларда мусулмонлар саловот айтадилар, Муҳаммад  (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ва унинг гўзал хулқлари, пайғамбарлик йўли ҳақида ваъзларни тинглайдилар, Қуръон ўқийдилар ва Аллоҳ Таолони кўп эслайдилар.
Қозонда 17-сентабр куни илк мавлид оқшоми бўлиб ўтди ва у Доғистон Республикаси ва Татаристон Республикаси муфтийликлари томонидан ҳамкорликда ташкил этилди. Татаристон муфтийси исмоилоғачи Комил Самигуллин таъкидлаганидек, ҳар йили раби ул-аввал ойида мавлид ўтказилишига қарши бўлган одамлар гўё «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ўзлари билан муаммолари бордек» жонланади.
Аммо Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ўзлари душанба куни туғилганликлари учун шу куни рўза тутиш кераклигини айтган ҳадисни эслашнинг ўзи кифоя, игончи комил муфтийнинг. "Аллоҳ Таоло бизни Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг келишидан хурсанд бўлишга амр этмайдими? Биз диндорлар сифатида Аллоҳ Таолонинг ҳар қандай марҳаматидан хурсанд бўлишимиз шарт ва энг катта раҳмат Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг келишидир", деб ишонтирди Самигуллин ва Имом Аҳмад тўпламидаги ҳадислардан бирини эслади.
Ҳадисда айтилишича, бир куни Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам) давра бўлиб ўтирган саҳобалари олдига чиқиб, улардан: "Сизларни ўтиришга нима мажбур қилди, нега бундай йиғилдингиз?", деб сўрадилар. Улар: "Ўтириб, Аллоҳ Таолони зикр қилдик ва бизни Исломга ҳидоят қилгани ва сени учун Унга ҳамд ва шукрлар айтамиз, чунки сенинг келишинг бутун оламга раҳматдир", дедилар. Муфтий Мавлидга йиғилганлар олдидаги кичик ваъзида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг туғилишидан биринчи бўлиб ким норози бўлганини алоҳида таъкидлади. Ҳаммаси бўлиб, у уч марта қичқирди: жаннатдан ҳайдалганда умидсизликдан, кейин лаънатланганда ва учинчи марта – Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи васаллам) туғилганда. Бугун эса исмоилоғачи Комил Самигуллин фикрича, мавлидни инкор этувчилар унинг тарафдорларидир. "Биз инсонларнинг энг яхшиси – Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) учун Аллоҳ Таолога шукр қилиш
Кечанинг мавзуси – "Буюк феъл-атвор соҳиби" мавзусига келсак, у кишининг ўзи: "Мен одамларнинг феъл-атворини яхшилаш, одамларга ахлоқ ва одобни ўргатиш учун юборилганман", деб айтган эди. Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг ёнларига оқ кийимдаги бир киши ўтириб: "Менга Ислом ҳақида, иймон ҳақида, эҳсон ҳақида гапириб беринг", деган ҳадисни ҳаммамиз биламиз. Пайғамбар алайҳиссалом: "Эҳсон Аллоҳ Таолога гўё Уни кўргандек ибодат қилишингни англатади. Лекин сен Уни кўрмасанг ҳам, У сени кўришини биласан. Биз самимий бўлишимиз, юксак ахлоқли одамлар бўлишимиз зарур. Айнан шунинг учун Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Албатта, мен одамларнинг феъл-атворини яхшилаш учун юборилганман", дедилар. Бу диннинг асосий мақсадидир", - дея хулоса қилди Самигуллин. Ўз навбатида ислом фанлари доктори, шайх Нақшбандий ва Шозилий тариқатлари Саид Афанди Ал-Чиркавийнинг ўғли, Доғистон Республикасининг Буйнакск шаҳри имомлар кенгаши раиси Абдул Ацаев ҳам Аллоҳ Таолонинг раҳматини - Пайғамбар Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламни - қабул қилган инсонлар бу дунёда ва охиратда саодатга эришган бахтли инсонлар деб алоҳида таъкидлади. "Аллоҳ таоло Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламни буюк феъл-атвори билан улуғлади. Оиша (розияллоҳу анҳо) у ҳақида унинг феъ-атвори Қуръон эканлигини айтган. У Қуръондагилардан бошқа ҳамма нарсадан воз кечган, Яратганнинг барча кўрсатмаларини бажарган, ҳаром нарсадан эҳтиёт бўлган. Нега у феъл-атворга шунчалик эътибор берган? Зеро, яхши хулқ бу дунёда бахтнинг асосидир. Инсоннинг феъл-атвори гўзал бўлса, атрофига фақат яхшилик сепади ва таратади", деб олима ёш мусулмонларга насиҳат қилиб, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қаҳр ва ғазаблари намоён бўлишидан эҳтиёт бўлишни васият қилганликларини ҳам эслайдилар. Олимларнинг муфассал, самимий ва фойдали ваъзлари Татаристон ва Доғистон ижодий гуруҳлари томонидан чиқишлар ва муножотлар ижроси билан бирга бўлди; томошабинлар билан интерактив викторина, шунингдек, Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг гўзаллиги ва гўзал феъл-атвори ҳақида ҳикоя қилувчи фильм лавҳалари намойиш этилди. Татаристонда хизмат кўрсатган артистлар Марсел Вагизов ва Марат Галимов ижросидаги татар тилида битбокс жўрлигидаги нашидлар кечанинг ўзига хос жиҳати бўлди. Доғистон Республикаси муфтиятининг республика таълим бўлими бошлиғи Шамил Осмонов ҳам қисқача маъруза қилди. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламни тан олиш учун пайғамбарлик даражаси зарурлигини таъкидлади. Унинг ҳаётини, яхши хулқ-атворини ўрганиш учун биргина инсон умри ҳам камлик қилади. Ўз навбатида илоҳиёт олими Муҳаммад-Расул Гимбатов Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламда аввалги пайғамбарларга берилган барча мўжизалар жамланганлигини эслатди. Кечанинг кульминацион нуқтаси Доғистон муфтийлиги томонидан Умра зиёратини адо этиш учун иккита йўлланманинг ўйналиши бўлди.