Тазкия (295)
Руҳий-маънавий қисм «тазкиятун-нафс» – «нафсни поклаш» деб аталиб, унда мўминларнинг нафсларини, яъни шахсиятларини поклаш, уларга фазийлатларни касб қилдириш ва разолатлардан холий қилиш киради.
Ибн Жавзийнинг “Маноқиб ал-имом Аҳмад ибн Ҳанбал” китобида келтирилган: “Абу Аббос Бардаий айтди: “Ҳасан ибн Исмоилнинг шундай деяётганини эшитдим: “Отамнинг шундай деб айтаётганини эшитдим: “Аҳмад ибн Ҳанбалнинг мажлисида 5 минг ва ундан ошадиган одам тўпланар, 500 тадан камроғи ёзар, қолганлар ундан чиройли одоб ва йўл ўрганар эдилар””.
Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг амаллари ва сийрати шарифаларида ушбу мақсад келтирилган. Имом Ҳайсамий роҳимаҳуллоҳнинг “Мажмаъ аз-завоид” китобида Имом Табароний ҳасан иснод билан ривоят қилган. Абдуллоҳ ибн Амр розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам бир кишига: “Эй фалончи, қандай тонг оттирдинг?” дедилар. У: “Сизга Аллоҳни мақтайман (ҳамд айтаман)”, деди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Мана шу - мен сендан ирода қилган нарса”, дедилар”.
Масалаларда даражама-даража - олдин энг муҳими, сўнг ундан кейинги даражадагисини амалга ошириб бориш ўрганувчиларни сао-датга етакловчи ишлардан биридир. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) Муоз ибн Жабални (розияллоҳу анҳу) Яманга жўнатаётган чоқларида қилган васиятлари ҳам бу амалиётнинг нақадар тўғри эканини тасдиқлайди. Уша васиятда Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Уларни энг илк чаҳирадиган нарсанг Аллоҳдан ўзга илоҳ йўҳлиги ва Мен Унинг Расули эканимга гувоҳлик бериш бўлсин... ” деган эдилар. Демак, ишлар биринчи, иккинчи, учинчи ... даражаларга тақсимланади. Модам масала шундай экан, нимага энди ишларни бир-бирига қориштириб, чирмаб ташлаймиз ёки уларни барини бирданига ўртага ташлаймиз?!
Мўмин инсон ўтаётган кунлар, тунлардан, ибрат олмоғи керак. Зеро, кеча ва кундуз ҳар бир янгини эскитар, узоқни яқин қилар, умрни қисқартирар, ёшларни кексага айлантирар, кексаларни фоний этар.
1. Саҳарда истиғфор айтиб ўтирмоқ.
Ибн Муқаннаъ “Ал-адаб ал-кабийр” китобида кишидан узоқ (бегона) аёллар ҳақида сўз юритиб, уларга нисбатан меҳр-муҳаббат кўрсатишдан огоҳлантириб: “У аёлларнинг танишларидан нотанишлари фазилатидан иборат кўзлар ва қалбларда зийнатланган нарсалар бекор нарса ва алдовдир. Балки ўзининг ҳузуридаги юз ўгирадиган кўп нарсалар у (бегона аёл)ларга нафси интилган нарсадан афзалдир”, деган.
Бундай ҳолатда инсон аввало ўз нафсини тўхтатиб олиши, ҳалимлик билан сўккан кишини кечириб, олийжаноблик қилиши лозим.
Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
Қалб гуноҳларининг катталаридан навбатдагилари уч ҳалок қилгувчи нарсалардирки, ҳадиси шариф бундан қайтарган:
Абу Райҳон Беруний 78 йил умр кўриб, ҳижрий 440 йил вафот этган.
Восила розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
Маъноси: Бу қоида асосида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг: