Исломга чақирувчи ва дин фойдаси учун ҳаракат қилувчи ҳар бир инсон шу йўлдаги мақсад ва ниятларини ростгўйлик ила текшириб чиқиши ва ўзини ўзи алдамаслиги, Роббисига нисбатан ёлғончи бўлмаслиги керак. Имоми Ғаззолий амалдорлик, шуҳрат, одамлар мақтовини яхши кўришдан иборат бўлган фитналарни зикр қилгач бундай деганлар: ”Ушбу фитналарга энг кўп йўлиқувчилар бу олимлардир. Илм таратишдан кўпчиликнинг мақсади одамлардан устун бўлиш лаззати, одамлар унга эргашишидан ҳурсандлик, мақтов ва олқишларни қабул қилишдир. Шайтон уларга бу нарсани ўзгартирган ҳолда: “Ниятингиз Аллоҳнинг динини таратиш, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам келтирган шарият учун курашишдир” дейди. Халққа насиҳат қилиш, катталарга ваъз қилиш ила Аллоҳга миннат қилаётган ва одамлар унинг гапини қабул қилиб унга талпинаётганидан ҳурсанд бўлган воизни кўрасан. У динга фойдаси тегаётганидан ҳурсанд эканлигини даъво қилади, аммо бирор олим ундан кўра гўзалроқ маъруза қилаётгани ва одамлар уни қўйиб ўша олимга ўтиб кетаётганини кўрса бу нарса унга ёмон кўриниб уни ғамга солади. Агар унинг мақсади дин фойдаси бўлганда, бошқа олим сабабидан унинг иши янада гўзалроқ бўлгани учун Аллоҳга ҳамд айтган бўларди. Шундай қилганда ҳам шайтон унга: ”Сени ғамга солган нарса одамлар сендан бошқа олимга ўтиб кетаётгани эмас. Одамлар сени маърузаларингни эшитиб таъсирланганларида савоб олган бўлардинг, савоб олишдан маҳрум бўлганига ғам чекиш бу яхши ишдир” деб чалғитган бўларди. Лекин у бечора ҳаққа бўйин эгиши ва ишни ўзидан устунроқ кишига топшириши, баланд ўринда бир ўзи туришидан кўра чин ихлосли бўлиш у учун охиратда бу нарса афзалроқ ва савоблироқ эканлигини билмайди”.
Ихлоснинг ҳақиқатини билиш ва унинг асосида амал қилиш чуқур бир денгиздирки унда барча чўкиб кетади, илло жуда камдан – кам инсонлар қолади. Бу масала Аллоҳнинг ушбу оятида келган: “У (Шайтон): “Сенинг иззатинг ила қасамки, мен уларнинг барчасини иғво қиламан. Магар улардан ихлосли бандаларинггина (мустаснодир)”, деди” (Сод 82, 83).

Юсуф Қаразовийнинг
"НИЯТ ВА ИХЛОС" китобидан