Мўмин банда ўтмиш ҳақида тўхтаб фикр қилмоғи, ундан фойда олиб, уни ҳисоб-китоб қилмоғи ҳамда келажак учун тайёргарлик кўрмоғи лозимдир. У ҳозири, яшаётган соати зое кетмай туриб, уни ғанимат билмоқ учун унга эътибор қаратмоғи даркор.

Иккинчи асос шундан иборат: "Ислом ҳалол ва ҳаром қилиш ҳукуқини чегаралаб, халқ назарида ва Аллоҳ таолонинг ҳузурида даражалари қандай бўлишлигидан қатъий назар бу ҳукуқни инсонларга бермаган, балки, уни ёлғиз Аллоҳ таолонинг ҳаққи сифатила қабул қилингандир..."

Вақтини сарфлашда тавфиққа эришган инсон умрини узайтиришга, вафот этганидан кейин ҳам Аллоҳ истаган вақтгача ном қолдиришга қодирдир. У ўлиқдир, аммо тирик кабидир. У қабрда ётган ҳолида ҳам тирикларга намуна бўла олар.

Ҳаётимизнинг қай тарафига қараманг - у моддий тараф бўладими, маънавийми, фикрий тараф бўладими, ижтимоийми ёки иқтисодий тарафми, сиёсийми - бирламчи вазифалар мезонига халал етганини кўрасиз.

Ғафлат инсоннинг ақли, қалбига мусибат келтирувчи касалликдир. У инсонни бўлаётган ҳодисаларни, кеча ва кундуз алмашувини, нарсаларнинг маъноларини, ишларнинг оқибатларини англаб етувчи ҳиссиётини йўққа чиқаради. Энди у ишларнинг маъноларини эмас, суратларини, ботинини эмас, зоҳирини, мағзини эмас, пўстлоғини, ишларнинг ниҳоясини эмас, аввалини билади.

Исломий фарзлар, Исломий одоблар мана шу катта маънони - вақтнинг қиймати, унинг ҳар бир босқичи, ҳар бир жузъига эътибор беришни исботлайди, инсоннинг онгини уйғотади, коинот ҳаракати, фалакнинг айланиши, қуёш, юлдузлар сайри, кеча ва кундузнинг ўзгариши билан бирга вақтнинг ҳам аҳамиятли эканини айтиб огоҳлантиради.

Иблис ва Одам қиссасида кибр иблисни Аллоҳнинг амрини тарк этишга қандай олиб борганини кўрдик.

Гуноҳи кабиралар тенглиги ва даражаси жиҳатидан куфрдан кейинги ўринда туради. У икки ўриндадир - катта гуноҳлар, кичик гуноҳлар. Катта гуноҳлар: Катта хатарли гунохдардирки, уни қилганлар учун Аллоҳнинг ғазаби, лаънати ва дўзах ўти вожиб бўлади. Қолаверса бу гуноҳи кабира у кимсага бу дунёда ҳам жазони вожиб қилади.

Намоз, рўза, ҳаждаги суннат ва нафл амалларни деб фарз амаллардан инсонларнинг машғул бўлиб қолишлари хатодир.

Қуръони Карим бизларга Одам алайҳис-салом яратилиб, жаннатда маскан тутганидан сўнг икки гуноҳнинг бирининг хабарини беради.