Чироқчилар оиласидан чиққан диний олим
Қодир қори 1912 йилда Туркистон шаҳрида диндор оилада туғилган. Унинг оиласи Ҳазрати Султонда диний вазифаларни бажарган “чироқчилар” оиласига мансуб эди. “Чироқчилар” оиласи аввалроқ Ҳўжа Аҳмад Яссавий билан Сайрамдан Туркистонга кўчиб келган. Лекин бу сулола дастлаб Ҳўжа Аҳмад Яссавий амрига амал қилган бўлса, кейинги даврларда нақшбандия тасаввуф тариқатига ўтади. Ҳолбуки, Қодирнинг отаси Сидиқ ва бобоси Сойиб “ҳофиз” унвонига эга эдилар. Дарҳақиқат, диний адабиётларда “ҳофиз” Қуръонни ёд олган кишига айтилади. Бироқ Ўрта Осиёда Ҳўжа Аҳмад Яссавийнинг “Дивони ҳикмат”ини ўқиган кишини “ҳофиз” ҳам деб аташади. Халқ уларни “Ясавий тариқати ҳофизи” деб атаган. Яъни Қодирлар оиласи аждодларининг маънавий силсиласи Ҳўжа Аҳмад Яссавий билан мулоқотда бўлган.
Қодир қори 12 ёшидан бошлаб Туркистондаги Тўқта Калпе мактабида ўқийди. Бу ерда юриб, Қуръонни ёд олиб, “қори” унвонига сазовор бўлган. Тўхта Калпе мадрасасида ўқиб юрган чоғида араб, форс ва эски чағатой тилини ўрганган. Машҳур Нақшбандий тариқати Ҳусайния-Мужададдия оқсоқоли Абд ал-воҳид Мамадшукуровга қўл бериб, дуосини олади.
Бироқ Совет ҳукуматининг 30-йилларда диндорларга нисбатан тазйиқлари Қодир қорини бошқа соҳада ишлашга ундади. У Жамбил шаҳридаги ветеринария курсида таҳсил олиб, ветеринария врачлик касбини пухта эгаллаган. Ўқишни тамомлаб, Туркистон далаларида олган мутахассислиги бўйича бир неча йил ишлади.
1938 йилда Қодир қори Туркистон шаҳридаги иш жойидан совет ҳукумати армиясига чақирилади. Кўп ўтмай Иккинчи Жаҳон уруши бошланди ва у армияда бўлган жойдан фронтга кетди. Аммо урушда яраланиб, 1942-йилда юртга қайтиб келади. Мамлакатга келгач, колхозда бригадир бўлиб ишлайди. Шу йилларда Туркистон масжиди имоми Сиддиқ қори Фахруддиновдан яширин диний сабоқ ола бошлайди. Қуръонни қайта-қайта ўқийди, қорилик мақомига доғ туширмасликка ҳаракат қилади.
Урушдан кейинги йилларда Туркистон халқи Москвага мурожаат қилиб, шаҳарда намоз ўқиш учун масжид очди. 1956 йилда Қодир қори колхоздаги ишини ташлаб, Туркистондаги “Хилвет” масжиди имом-хатибининг ёрдамчиси бўлиб ишлай бошлайди. Бу йилдан бошлаб у доимий равишда диний ҳаётга мурожаат қилади. Қирқ йилдан ортиқ вақтдан буён Туркистон шаҳридаги “Ҳилват” жоме масжидида диний ибадотларни адо этиб келади.
Архив ҳужжатлари 1986-йилда “Хилват” масжидининг “йигирмалик кенгаши” Қодир қори номзодини бош имомликка, Мусулмонлар идорасининг Қозоғистон ишлари бўйича раҳбари Ратбек ҳожи Нисанбайулини эса бош имомликка тайинлаганини кўрсатади. . Қодир қори имомлик фаолияти билан бирга Туркистон жамоат ишларида фаол иштирок этади. Масалан, 1988 йилда Ленинграддаги Эрмитаждан олиб келинган “Тайқазан”ни 1988 йилда қайтаришга аралашиб, тарихий меросни ўз она юртига қайтаришга ҳисса қўшган.
1990-йилда Қодир қори Саудия Арабистони подшоҳи меҳмони сифатида Маккага бориб, Ҳаж зиёратини адо этади. 1990-йилда Қозоғистон мусулмонлари Ўрта Осиё диний идорасидан ажралиб, ўзларининг диний идорасини ташкил қилганларида, у Қуръонни ёддан биладиган мамлакатдаги саноқли қорилардан бири эди. Қодир қори Қозоғистон диний идора раиси Ратбек ҳожи Нйсанбайулининг таклифи билан бир неча йил Рамазон ойида Олмаота марказий масжидида Қуръон тиловат қилади. 1993-йилда Ўзбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримов, Қирғизистон Республикаси Президенти Асқар Акаев, Қозоғистон Республикаси Президенти Нурсултон Назарбоев Туркистон шаҳрига ташриф буюрганларида, Хўжа Аҳмад Яссавий мақбарасида уларни Қодир қори кутиб олган ва Қуръон ўқиш шарафига муяссар бўлган.
Қодир қори араб, форс ва қадимий чиғатой тилларини билганлиги учун Ҳўжа Аҳмад Яссавийнинг “Фиқҳи Қайдоний” ва “Дивони Ҳикмат” ва “Фақирнома” асарларини қозоқ тилига таржима қилиб нашр эттирган. Маҳаллий матбуотда диний мақолалар чоп этади. 1993-йилда Туркистон шаҳрида очилган Шарқшунослик институтида ўқитувчи бўлиб, талабаларга Қуръони Каримдан маърузалар ўқийди.
Унинг набираси Зайнуддин Сиздиқов эса таниқли ислом олими-олими, ҳаж миссияларини ташкил этувчи диний экспертдир.
Қодир қори 1995 йилда 83 ёшида “Хилует” жоме масжиди имомлигини шогирди Кенжа Али Мирзабоевга топшириб, соғлиғи боис нафақага чиқди. У ўлимигача сўфийлик йўлида бўлиб, Туркистон шаҳрида диний хизмат адо этиб, мамлакат маънавиятига катта ҳисса қўшган. 2003 йил 21 декабрда 91 ёшида вафот этди.
Қодир қорини Аллоҳ раҳматига олсин, мактабни битирганимда Отажоним Қуръони каримни ўрганишим учун унга шогирд тушишимга сабабчи бўлган. (Қодир қорининг бир ўғли раҳматли Отажоним ўртоғи, дўсти эди) (уйига бориб ўрганардим). Ислом ва шариатни Қодир қорининг яқин шогирди Иброҳим (Иброим домла) роҳимаҳуллоҳдан ўрганганман...
Мухан ИСАҲОН
Қозоқчадан Абу Муслим таржима қилди
