Тазкия (292)
Руҳий-маънавий қисм «тазкиятун-нафс» – «нафсни поклаш» деб аталиб, унда мўминларнинг нафсларини, яъни шахсиятларини поклаш, уларга фазийлатларни касб қилдириш ва разолатлардан холий қилиш киради.
Эй инсон! Қачонлардир сен бу оламда бўлмагансан. Аллоҳ таоло Қуръони Каримда айтганидай: “Ўша инсон Биз уни бундан олдин ҳеч нарса бўлмай турганида яратганимизни эсламайдими?!” (Марям сураси, 67). Кейин Аллоҳ сени кичкинагина томчидан яратди ва сенга эшитиш ва кўриш қобилиятини берди. “Ҳақиқатда инсонга, у эсга олинадиган нарса бўлмаган бир замон келмадими? Албатта, Биз инсонни аралаш нутфадан яратдик. Синаш учун, бас, уни эшитадиган, кўрадиган қилдик” (Инсон сураси, 1-2).
Инсон қалби, Маҳшар куни унга тақдим этиладиган китобга ёзилаётган сўз ва амалларидан кўра, кўпроқ ўзининг ташқи кўриниши ҳақида ўйлайди. Биз Ислом – нафақат дин, балки яшаш тарзи эканлигини унутмаслигимиз керак, шундай экан, мусулмонлар ҳар қандай ҳолатда тақвони тутишлари лозим, бу сўзимиз ва амалимизга ҳам тааллуқлидир.
Туғилгандан сўнг, инсон унинг эҳтиёжи бўлган ҳар нарса муҳайё қилинган ажойиб дунёга келади. Одам нафас олиши керак, бунинг учун Ерда кислород мавжуд. Атмосферада шунчалик кўп кислород борки, биз нафақат омон қолишимиз мумкин, балки бемалол нафас оламиз. Ҳаётнинг мавжуд бўлиши учун бизга иссиқлик манбаи керак, шунинг учун бизда Қуёш бор ва у Ердан аниқ бир масофада жойлашган бўлиб, бизнинг сайёрамиз ундан зарар кўрмасдан исиниши ва ёритилиши мумкин.
Eр юзидаги ҳар бир инсонни, ҳар биримизни шу нарса бирлаштириб турадики, одамлар жинси, ҳолати, мавқеи ва бошқа ютуқларидан қатъи назар, бу дунёни тарк этади, ўлади, ҳақиқий ҳаёти бошланадиган абадий оламга боради. Ўлимни хотирлаш ибодат сифатида кўриладиган хайрли ишлардан биридир. Ўлимни ва абадий ҳаётни тез-тез эслайдиган одам ўзининг ҳақиқий мавқеини англайди, Яратувчига янада яқинроқ бўлади ва сажда қилишда астойдил ҳаракат қилади. Одам ўлгандан кейин уни кутаётган сўроқни қанчалик кўп англаса, шунчалик мукаммал ҳаётга интилади.
Сунний тасаввуф ўзи нима ва унинг вазифаси нимадан иборат? Аввало, турли омилларга кўра «тасаввуф» сўзи орқали ифода қилинаётган ҳақийқатнинг «руҳий тарбия», «тазкиятун-нафс», «сулук» ва шунга ўхшаш маънолар билан ифода қилинганини айтиб ўтмоғимиз лозим. Қуръони Каримда дийнимизнинг шўъбаларидан ва нубувват орқали келган муҳим нарсалардан бири бўлган бу ҳақийқатни «тазкия» – «поклаш» деб аталган.
Ҳаёт қувонч ва қайғу, бахт ва кулфат, юксалиш ва пасайишдан иборат. Иймон билан ҳам худди шундай: баъзан биз Аллоҳга яқинлашамиз, бошқа пайтларда - биз ундан узоқлашаётганимизни ҳис қиламиз. Бизни Аллоҳ таолодан узоқлаштирадиган 2 та душман бор: бу бизнинг нафсимиз ва шайтондир.
Мусулмонларнинг ҳисоблашича, ер юзида ҳаёт пайдо бўлишидан олдин ҳамма оламлар Аллоҳ мавжудлигининг гувоҳи бўлган. Аллоҳ таоло Қуръони каримда айтадики: «Роббинг Бани Одамнинг умуртқа поғонасидан, қиёмат куни, бундан ғофил эдик, демасликларингиз учун, зурриётларини олиб, ўзларига ўзларини гувоҳ қилиб: «Роббингиз эмасманми?» деганида; «Худди шундай! Гувоҳ бўлдик!» деганларини эсла» (Аъроф сураси, 172).
Ваҳб бин Мунаббиҳдан ривоят қилинади, кунлардан бир кун шайтон пайғамбар Яҳё бин Закариё алайҳиссалом билан учрашиб қолган. Яҳё унга савол берган: «Сен одамларни қайси тоифаларга бўласан?» Шайтон жавоб берган: «Шундай тоифадаги одамлар бор-ки, улар сен каби адашмайди ва биз улар билан ҳеч нарса қила олмаймиз.
"Дин мени чеклайди, куфр эса чорлайди,
Ортимда Каъба, олдимда эса черков" (Мирзо Ғолиб)
Эй инсон! Қачонлардир сен бу оламда бўлмагансан. Аллоҳ таоло Қуръони Каримда айтганидай: “Ўша инсон Биз уни бундан олдин ҳеч нарса бўлмай турганида яратганимизни эсламайдими?!” (Марям сураси, 67). Кейин Аллоҳ сени кичкинагина томчидан яратди ва сенга эшитиш ва кўриш қобилиятини берди. “Ҳақиқатда инсонга, у эсга олинадиган нарса бўлмаган бир замон келмадими? Албатта, Биз инсонни аралаш нутфадан яратдик. Синаш учун, бас, уни эшитадиган, кўрадиган қилдик” (Инсон сураси, 1-2).
Барча шартларга амал қилган ҳолда Қуръон ўқиш Аллоҳни зикр қилишнинг энг яхши тури ҳисобланади. Инсон, шунингдек, ўқиётган нарсалари ҳақида фикрлаши ҳам лозим. Қуръон ўқишда маълум бўлган ўз одоб-қоидаларига қатъий риоя қилиш ва белгиланган мақсадларни кўзлаш зарур.
Бугунги кунда иймон заифлиги устидан шикоятлар қилиш мусулмонлар учун одатий ҳолга айланди. Бу ерда ҳеч қандай даҳшатли нарса йўқ. Бу, агар инсон фақат иймоннинг заифлиги ҳақида шикоят билан чекланиб қолмасдан, уни тиклаш учун чоралар кўришни бошласа – аломатларни аниқлаш ва тегишли даво чораларини излашга киришса, соғлом ҳодиса ҳисобланади.
Масжиддан ўтирган эдим, бировларнинг мени мақтаётганлари қулоғимга илиниб қолди: «Мошо Аллоҳ! Бу акамиз жуда чиройли мақолалар ёзади да. Ёрворади, ўзиям. Ўқиганмисан, бомба! Бомба! Албатта ўқиб чиққин. Ҳозир, мен уни чақираман...»