Тазкия (288)
Руҳий-маънавий қисм «тазкиятун-нафс» – «нафсни поклаш» деб аталиб, унда мўминларнинг нафсларини, яъни шахсиятларини поклаш, уларга фазийлатларни касб қилдириш ва разолатлардан холий қилиш киради.
Эй солиҳ банда! Сен яна шуни билки, кибрнинг яна бир жиҳати бор. Бу ўзида бор сифатни бошқаларда йўқ деб билишдир. Бу сифат комиллик ва етуклик сифатидир. Бунинг етти сабаби бор:
Соликнинг ҳиммати унга кашф қилинганда тўхташни ирода қилса, албатта, унга ҳақиқат овозлари: «Талаб қилаётганинг олдинда», дея нидо қилурлар. Борлиқдаги нарсаларнинг сирти унга зийнатланиб кўринса, уларнинг ҳақиқати: «Албатта, биз синовдирмиз, бас, куфр келтирма», дея нидо қилурлар».
Ёмон хотима белгиларининг биринчиси, мунофиқлик ва риёкорликдир. Биз мунофиқлар дунё-ю охиратда хор бўлиши, улар жаҳаннамнинг энг тубида ёнишини жуда яхши биламиз.
1. Баъзи инсонлар подшохдиги ёки жамиятдаги ўрни билан кибрланади. Ушбу инсонларнинг кибри хушомадгўйларнинг мадҳ қилишлари ва риоя юзасидан ортиб боради.
Ҳа, биз олиймиз, ақидамиз олий, тоғлардек мустаҳкам, унда ёлғон йўқ, тонгдек рост, уни олиб келган пайғамбардай комилдир.
Шайх Абдулқодир ҳазратлари розияллоҳу анҳу 545 йил ражаб ойининг ўн олтинчи куни эрталаб мадрасада шундай насиҳат қилдилар:
Мунофиқлик ҳам куфр ва ширк каби катта ва кичик турларга бўлинади. Катта мунофиқлик деб сохта ақидага айтилади ва бу дўзахнинг энг паст даражасида абадий қолишни вожиб қилади. Бу: таши мусулмон, ичи кофир бўлишликдир. Бундайлар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг замонида бўлган ва Қуръон ундайларнинг ниқобини йиртиб шарманда қилган, мўмин бандалари учун уларнинг ишларини очиб берган, токи улар каби бўлишдан ҳазир бўлсинлар ва уларнинг ахлоқларидан имкон қадар узоқ бўлсинлар учун.
Кўпчилик одамлар мақтовини яхши кўриб танқидини ёмон кўрганидан ҳалокатга учрайди. Уларнинг барча ҳаракатлари одамларнинг розилигини топишга, мақтовига эришиб, танқидидан қутулишга қаратилган бўлади. Албатта, бу оғир дарддир ва уни даволаш зарур.
Қалб гуноҳларининг катталаридан навбатдагилари уч ҳалок қилгувчи нарсалардирки, ҳадиси шариф бундан қайтарган:
Имом Ибн Жавзий роҳимаҳуллоҳ жуда фойдали ва нозик китоби - “Сойдул хотир”нинг кўп ўринларида ушбу узлатни назарда тутган:
Улар ушбу ҳушёрликка муваффақ бўлган ва Аллоҳнинг шариатига кўра нафсларини яхши ва ёмон, фаровонлик ва танглик кунларида му-роқаба қилган зотлардир. Сизга нафсни ҳисоб-китоб қилиш ҳушёрлигига муваффақ бўлган ўша зотлар ҳаёт йўлларидан олтита намуна келтирамиз. Олдинги саҳифадаги Умар ибн Абдулазизга мушк олиб келганда бурнини беркитгани каби ишлар хаёлингиздан чиқмасин.
Диннинг кўрсатмасига кўнган тақводор мусулмон кечиримли бўлади. Кечириш - олий инсоний хулқдир. Бу хулқни Қуръон мақтаган ва, у билан Аллоҳнинг муҳаббат ва ризосига эришган яхшиларнинг гуруҳига қўшган пайтда хулқланганларни - кечиримлиларни Исломдаги улуғ намуналарнинг энг юксаги деб санаган:
Одамларга очиқ юз ва хуш хулқ билан юзланиш Аллох таоло ҳузурида маҳбуб иш бўлиб, бунга ҳам ажр берилади.