Тарих (510)
Язид ибн Валид 709 йили Дамашқда туғилган. Унинг онаси Шоҳфарид бинт Феруз форс шоҳи Кисронинг авлоди бўлган. Шоҳфаридни Қутайба ибн Муслим асир қилган ва Ироққа жўнатган. Ироқ волийси Ҳажжож уни халифа Валид ибн Абдулмаликка юборган. Шундан сўнг Шоҳфарид Язид ибн Валидни дунёга келтирган. Халифа Валид бошқа ўғилларига нисбатан Язидга совға-саломлардан кам улуш ажратганлиги учун унга “Ноқис” лақаби берилган.
Валид ибн Абдулмалик ҳаёти ва бунёдкорлик ишлари
Муқтадир биллоҳ - Абул Фазл Жаъфар ибн Мўътазид. 282 йили рамазонда туғилган. Онаси рум, баъзиларнинг айтишича, турк аёли. Исми Ғариб ёки Шағаб. Акаси касали кучайганда укаси Муқтадир ҳақида сўраб, унинг балоғатга етганига ишонч ҳосил қилади ва унга тахтни мерос қолдиради.
Ал-Мустаин биллоҳ Абулаббос Аҳмад ибн Мўътасим ибн Рашид, у Мутаваккилнинг укаси. Туғилган йили 221 (836) йил. Онаси канизак бўлиб, исми Махориқ.
Мунтасир биллоҳ - Муҳаммад Абу Жаъфар ёки Абу Абдуллоҳ ибн Мутаваккил ибн Мўътасим ибн Рашид, онаси румлик жория, исми Ҳабашия.
«Муласаминлар(Муласамин (ўралиб олган) — Африкадаги барбар қабиласига қарашли уруғ номи. Бундай ном ҳарбий юриш давомида юзларига ниқоб қилган «лисом» (ёпинғич) номидан хосил бўлган.) амири Абу Бакр ибн Умар Гана заминида шундай мавқега эришдики, бундай даражага ўзидан бошқа ҳеч ким кўтарила олмаган. Душманга қарши жангга отланар экан, унинг ортидан ўн беш минглик содиқ лашкари эргашар эди. Шу билан бирга, у одилликла суд қилиб, Исломда ҳаром қилинган нарсалардан сақланди. Эътиқоти тўғри. Аллоҳнинг ҳақ динига эргашган Абу Бакр ибн Умар ҳамиша динимиз ҳимоясида бўлиб, одамлар орасида шариатга асосл анган ҳаёт тарзини оммалаштирди»
Атоқли Ислом тарихшуноси ҳафиз Ибн Касир
Ал-Муктафи биллоҳ Абу Муҳаммад, Али ибн Мўътазид туғилган йили 264, рабиул охирнинг боши. Онаси - турк аёли, исми Чечак. У аёлнинг ҳусну-жамоли зарбулмасал бўлиб кетган.
Отаси тахтни унга васият қилди. Мўътазид касал ётганида, жума куни асрдан кейин 289 (902) йили рабиул охирдан ўн бир кун қолганда унга байъат берилди.
Марвон вафотидан сўнг Миср ва Шомда Абдулмалик ибн Марвонга байъат қилинди. Абдулмалик отаси каби халифаликнинг барча ҳудудларини умавий-лар тасарруфига киритиш режасини давом эттирди. У 688 йили Қарқисиёга юриш бошлашга қарор қилди. У ерда Муржу роҳит жангида Даҳҳок ибн Қайс билан умавийларга қарши курашган Зуфар ибн Ҳорис амирлик қилар эди.
Восиқ биллоҳ Ҳорун, Абу Жаъфар баъзиларнинг айтишича, Абулқосим ибн ал-Мўътасим ибн ар-Рашид, онаси жория (канизак) Румлик, исми Қаротис. 196 (812-811) йили шаъбондан ўн кун қолганда туғилган.
650 йилларнинг охирида Али розияллоҳу анҳу қўшинни Шомга юриш қилишга чақирди. Бироқ унинг чақириғига куфаликлар жавоб бермади. Қанча уринмасин, халифа ҳеч қандай натижага эриша олмади. Шундан кейин у давлат ишларига аралашмай қўйди. Эҳтимол куфаликлар табиатида раҳбар сиёсатидан норозилик кайфияти уйғонгандир. Чунки улар халифа Усмон розияллоҳу анҳу даврида ҳам ўзларига қўйилган волийлар сиёсатидан норози бўлар эди. Басраликлар ҳам Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳуга итоат қилмай қўйди. Шунинг учун ибн Аббос розияллоҳу анҳу вилоят бошқарувини Зиёд ибн Абиҳга топшириб Маккага жўнаб кетди.
Муовиянинг акаси Язид ибн Абу Суфён Макка фатҳи куни исломни қабул қилди ва Ҳунайн ғазотида қатнашди. Расусулуллоҳ соллалоҳу алайҳи ва саллам унга ўлжалардан юзта туя ва қирқ уқия олтин бердилар.
Умри охирлаб қолганини сезган халифа Муовия ўзидан кейин ким халифа бўлишини кўрсатиб кетишга қарор қилди. У халифалиги даврида давлат арконларини мустаҳкамлашга, ички низоларга чек қўйишга ҳаракат қилди. У вафотидан кейин яна кимнинг халифа бўлиши масаласида келишмовчилик пайдо бўлишини хоҳламас эди. Шунинг учун ўзи муносиб кишини кўрсатиб қўйишни маьқул топди. Зеро, Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳу ҳам Умар ибн Хаттобни халифаликка тайинлаган эди.