Қалбдаги хусумат таъсирлари ва уларни тарк қилиш хусусиятлари
Муаллиф бу ерда шунга ишора қилмоқдаки, агар бирор инсон билан хусуматга бориб қолсангиз, афв этиш ва кечиб юбориш сиз учун хусуматда бардавом бўлишдан яхшироқдир.
Имом Ибн Жавзийнинг гуноҳдан огоҳлантириши
У зот роҳимаҳуллоҳ айтади: “Маъсиятлардан ҳазир бўл, эҳтиёт бўл. Чунки улар ёмон оқибатларга олиб боради. Гуноҳлардан, хусусан, хилватлардаги гуноҳлардан қаттиқ эҳтиёт бўл. Чунки Аллоҳ таолога қарши чиқиш банданинг У Зот субҳанаҳу ва таоло кўзидан туширади (яъни, Аллоҳ назар солмай қўяди).
Ўзига алоқаси бўлмаган нарсалардан сукут қилиш ва Луқмони Ҳакимнинг сукути
Юқоридаги матнда келтирилган гапира олмайдиган сўзи “симмит” деб ёзилган. У сукут қилиб, гапирмайдиган одам бўлиб, ҳеч қанақа соқовлик ва касаллиги бўлмайди. Гапирса, яхши гапиради. Кўпчилик салафи солиҳларнинг ҳолати шундай эди:
Агар улар сукут қилса, уларга чирой бўлар,
Саҳар вақтидаги мазлум дуосининг ўқлари ўлдиради
“Ҳикоя қилинишича, Мовароуннаҳр волийларидан бири Нуҳ ибн Асад ибн Сомон Самарқанд аҳлига хирож юклаб, амирига чопар жўнатди. У имом, шайхлар ва шаҳар аъёнларини тўплади ва уларга мактубни ўқиб берди. Шунда фақиҳ Абу Мансур Мотуридий чопарга шундай деди: “Сен амирнинг хатини етказдинг. Унга жавоб бериб: “Биз тундаги дуони зиёда қилиш учун зулмни зиёда қилдик”, деб айт”. Сўнг улар тарқалишди. Бир неча кун ўтиб, у (Нуҳ ибн Асад ибн Сомон) ни ўлдирилган ҳолда топишди. Қорнида ўқнинг темирдан бўлганучи бор ва унда шундай ёзилган экан:
Шаҳватнинг таъсири ва ёмонликлари
Билки, шаҳватга сабр қилиш шаҳват вожиб қиладиган (келтириб чиқарадиган) нарсага сабр қилишдан енгилроқдир. Чунки шаҳват ё азоб ва уқубатни келтириб чиқаради ёки ундан мукаммалроқ бўлган лаззатни кесади.
Тақдирга ақлнинг рози бўлиши энг тўкис ибодатдир
Абу Вафо ибн Ақил роҳимаҳуллоҳ айтади: “Билингки, ақлнинг Холиқ субҳанаҳу ва таоло қилган ишларига рози бўлиши ибодатларнинг энг тўкиси, машаққатли ва қийинидир. Аллоҳ таоло бизни ишларнинг оқибатини мулоҳаза қилишдан ожиз эканимиз ҳақида огоҳлантириб, шундай марҳамат қилган:
Қачон ботил ҳақнинг устидан ғолиб бўлади?
Соғлом фитратлар Аллоҳ унга берган соф табиат туфайли ҳақни қабул қилиб, ботилни рад этади. Қалб ҳаққа боғланиб, унда собит тураверса, ҳақ ҳам ботилга устидан ғолиб бўлиб тураверади.
Мудора ва мудоҳана ўртасидаги фарқ
Ҳофиз Ибн Ҳажар Асқалоний “Фатҳул Борий” китобида шундай деган: “Мудора ва мудоҳана ўртасидаги фарқ шуки, мудора одамларга қанотни паст тутиш, таълим беришда жоҳилга, қилаётган ишидан қайтаришда фосиққа юмшоқ муомала қилишдир. Унга ўзидаги нарсани изҳор қилмаслик жиҳатидан қўполлик қилишни тарк этиш, сўз ва феъл мулойимлиги билан уни (қилаётганини) инкор қилишдир. Айниқса, унинг (яхши амалга) мойил қилишга эҳтиёж тушганда. У мўминлар ахлоқларидан ва тавсия этилган ишдир.
Баъзи сўфийларнинг зоҳирий илмни қоралаши уларни Исломдан чиқариши мумкин
Ҳофиз ибн Ражаб Ҳанбалий роҳимаҳуллоҳ “Шарҳ ҳадис ал-илм” китобида қуйидагиларни айтган: “Ботиний илмни даъво қиладиган, у ҳақида гапирадиган ва у билан чегараланган кўпчилик шариат ҳукмлари, ҳалол ва ҳаром (илми) бўлган зоҳирий илмни қоралайди. Унинг аҳлига таъна қилиб: “Улар (ҳақиқий ботиний илмдан) тўсилганлар ва пўстлоқ (пўчоқ) соҳиблари”, дейдилар.
Меҳмоннинг ризқи ўзи биландир
Ҳофиз Силафий роҳимаҳуллоҳ “Муъжам ас-сафар” китобида шундай деган: “Аҳмад ибн Юсуф ибн Ном Яъмурий Байёсий менга қуйидагиларни ўқиб берди: