Носибийлар ҳақида
Билингки, носибийлар - хорижийлардир ва ҳарурийлар деб ҳам номланади. Чунки улар Алига (розияллоҳу анҳу) Ҳаруро деган жойда қарши чиқдилар. Улар Алига (розияллоҳу анҳу) куфр билан гувоҳлик берадилар.
Ҳақиқатларни ва илмларни исботлаш ҳақида
Илмнинг таърифи ва ҳақиқати маълум бўлгач, айтамизки, барча оқил кишилар илмнинг ва нарсалар ҳақиқатларининг мавжуд эканлигига ижмо қилганлар. Фақат ўзларини жоҳилликка олган ва ҳайвонлар ҳам ҳазар қиладиган бир рутбани ўзларига раво кўрган аввалгилар: «Бирор нарсанинг ҳақиқати ҳам, бирор нарса ҳақида билим ҳам йўқ, улар фақат тахмин ва гумонлардир», деб ўйладилар.
Фитналар юзага келишидан олдин амал қилиб қолишга тарғиб
Изоҳ: Бу бобда Имом Муслим раҳматуллоҳи алайҳ фақат битта ҳадис келтирган.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Зулматли кечанинг бўлаги каби фитна келишидан олдин амалларга шошилинглар. (Ўшанда) киши тонгда мўмин бўлиб, тунда кофир бўлади ва тунда мўмин бўлиб, тонгда кофир бўлади ҳамда дунёнинг арзимаган матосига динини сотади», дедилар».
Рофизийлар ҳақида
Билингки, Ислом динини тарк этганлари учун улар рофизийлар (тарк этувчилар) деб номланди. Аллоҳ таоло бу тоифани қуйидаги оятида кофир деб номлаган, яъни “...(Бу) улар сабабли кофирлар жаҳлини чиқариш учундир...”(Фатҳ сураси, 29-оят.). Пайғамбар (алайҳиссалом) Алига (розияллоҳу анҳу) айтган қуйидаги ҳадисларида уларни мушрик деб номлаганлар: “Мендан бир қавмлар чиқади, уларнинг лақаби бўлади. Улар рофизийлар дейилади. Агар уларга йўлиқсангиз, уларни ўлдиринглар. Улар мушриқдир”.
Аллоҳ таолони сурат, ранг, таъм, ҳид ва бошка шу кабилар билан васфлаш мумкин эмаслигининг баёни
Юқорида айтиб ўтилган маълумотларга биноан Аллоҳ таолонинг нарсалардан таркиб топмагани ўз исботини топгач, Уни маълум бир сурат, дейиш мумкин эмас. Чунки сурат нарсалардан таркиб топгандир. Шунингдек, суратлар турлича бўлиб, бири иккинчисига қарама-қарши бўлгани ва Аллоҳ таолода ҳудусга далолат қилувчи нарсалар йўқлиги учун Аллоҳ таолода уларнинг жамланиши муҳолдир. Бир қисм иккинчи қисмдан афзал эмас. Чунки ҳар иккиси мақтов ва мазамматни ифодалашда бир-бирига тенгдир.
Етмиш икки тоифа дўзахда...
Имом Аҳмад ва Абу Довудлардан нақл қилинган ривоятда Муовия розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Етмиш икки тоифа дўзахда ва бир тоифа жаннатдадир. Ва бу тоифа жамоатдир. Албатта, тезда менинг умматим орасида шундай қавмлар чиқадики, уларга бу бидъат-хурофотлар (тарқалиб) сингиб кетади. Бу худди қутуриш дардига чалинган инсонда ушбу дард унинг бирорта томиру бўғинини қолдирмай кириб боришига ўхшайди».
Жаҳм ибн Сафвоннинг гапи ботиллигини исботлаш
Юқорида зикри ўтган ўхшашлик маъносини билиш билан Жаҳм Ибн Сафвоннинг «Аллоҳ таолони нарса деб бўлмайди. Чунки Аллоҳдан бошқа нарсалар нарса бўлатуриб, Аллоҳ таоло ҳам нарса бўлса, ўртадаўхшашлик бўлиб қолади», деган сўзининг ботил экани маълум бўлади.
Қалбдаги қониқиш, илҳом ва тақлиднинг динлар ҳақида билим манбалари бўлолмаслиги
Юқоридаги асосларга кўра, сезгилар, хабарлар ва ақлнинг билим манбалари эканлиги исботлангач, айтамизки, динларнинг тўғрилигини ё нотўғрилигини кўрсатадиган ушбу нарсалардан бошқа сабаб йўқ.
Қибла аҳлини кофир демаймиз
Қибла аҳлини қилган гуноҳи учун, уни ҳалол ҳисобламаса, кофир демаймиз. Қибла аҳлидан мурод Пайғамбаримиз (с.а.в.) етказган барча нарсага ишонган, тасдиқлаган кишидир.
Муқаллиднинг имони ҳақида
Имон бу Абу Ҳанифа (раҳматуллоҳи алайҳ)нинг гапига кўра, ишонишдир. «Ал-Олим вал-мутаъаллим» китобида шундай зикр қилинган. Бу Абу Мансур Мотуридий (раҳматуллоҳи алайҳ)нинг танлаган қарашидир.