Бунга параллел равишда Эрон Савдони ривожлантириш ташкилоти раҳбари Алиризо Пейман Пак Россия саноат ва савдо вазири ўринбосари билан учрашди.
Қизиғи шундаки, конференция бошланишидан икки кун олдин Wall Street Journal "Эроннинг санкцияларни четлаб ўтиш бўйича ихтисослаштирилган курси" номли мақола чоп этди, унда, хусусан, Ғарб чекловлари босими остида Кремль Теҳрондан уларни четлаб ўтиш учун вариантларни олишга ҳаракат қилмоқда деган фикр билдирилди.
Нафақат телевидение тарғиботчилари Владимир Соловьёв ва Семён Багдасаров тўсатдан камситувчи санкцияларни четлаб ўтишда "Эрон тажрибаси" дан фойдаланиш ҳақида гапира бошладилар, балки Россия Федерацияси транспорт вазирлиги раҳбари Владимир Савельев ҳам Эрон тажрибаси, хусусан, Россия авиакомпаниялари фаолиятида фойдали бўлиши мумкинлигини айтди.
Таниқли эронлик сиёсатшунос Урал Хотамий haqqin.az эътиборини шунга қаратдики, IRNA хабарида Эрон тадбиркорлари ҳақида эмас, балки етмишга яқин "Эрон вакиллари" ҳақида гапирилган. Сиёсатшуноснинг сўзларига кўра, Россия ҳукумати ушбу учрашувни Эрон ҳукумати расмийлари санкцияларни четлаб ўтиш бўйича кўп йиллик тажрибаси билан ўртоқлашади деган умидда ташкил қилган.
Эрон ҳақиқатан ҳам Ғарб санкцияларидаги энг кичик бўшлиқларни қидириб кўп куч ва пул сарфламоқда. Баъзи кичик соҳаларда, масалан, маҳаллий бозорга кириб борадиган iPhone, маиший техника, смартфонлар савдосида улар муваффақият қозонишади. Аммо Эрон иқтисодиётнинг асосий тармоқларида - энергия манбаларини экспорт қилишда, инвестицияларни жалб қилишда, банк ишларида, замонавий Ғарб саноат ускуналари ва технологияларини олишда ва ҳоказоларда санкцияларни четлаб ўтишга қодир эмас.
Москва учрашувидан олдин сиёсий музокаралар ва маслаҳатлашувлар жуда юқори даражада ўтди. Шу билан бирга, Эрон аслида Ғарб томонидан қўйилган умумий эмбаргони четлаб ўтишда Москвага ёрдам беришга тайёрми ёки йўқми, ҳали ҳам номаълум.
Маълумки, Россия кўп йиллар давомида Теҳрон ядро дастури билан боғлиқ Эронга қарши санкцияларни муваффақиятли қўллаган ва эронлик шерикларига энг фойдали бўлмаган савдо битимлари таклиф қилган. Натижада, Эроннинг Россия Федерацияси билан савдо-сотиқдаги улуши Россиянинг атиги бешдан бир қисмидир.
Теҳрон, гарчи улар буни очиқ эълон қилмасалар ҳам, Москва яқин вақтгача эронликларнинг иложи борича узоқ вақт санкциялар остида қолишларини таъминлаш учун ҳамма нарсани қилганига амин. Энди Эрон, Урал Хатамининг сўзларига кўра, Россия Федерацияси билан ролларни ўзгартиришни кутмоқда. Яъни, Россияни глобал рад этишга сабаб бўлган Украина уруши омилидан фойдаланиб, америкаликлар билан музокара олиб бориш, санкциялар бўйинтуруғини ташлаш ва деворга маҳкамланган Москвадан фойдаланиш, унга савдо алоқалари шартларини белгилаш.
Эрон раҳбарлари Россия ўз мамлакатларида жуда хавфли рақобатчини кўришини яхши билишади, агар Россия энергия манбаларини импорт қилишга тўлиқ эмбарго тўғрисида қарор қабул қилинса, ҳар қандай вақтда Россия энергия манбаларининг улушини максимал даражада қоплашга тайёр. Ва шу нуқтаи назардан, сиз Эрон дипломатияси мантиғида айб топа олмайсиз: ва ҳақиқатан ҳам, агар бугунги кунда Теҳрон эмас, балки Москва Ғарб учун асосий ҳарбий таҳдид бўлса, нега Россияга ёрдам бериш керак?
Мухтасар қилиб айтганда, бугунги кунда Эронда "Россия дунёси"ни тарқатиш режалари учун Европа Иттифоқи ва АҚШ билан муносабатларни бузишга тайёр бўлган бирон бир жиддий сиёсатчи йўқ.
Бўлажак Россия-Эрон "тажриба алмашиш" га келсак, Хотамий Эрон режими билан сиёсий кураш йилларида Қўшма Штатлар санкцияларнинг вақтинчалик ечимларини аниқлаш ва тўхтатишни ўрганганини ва, шубҳасиз, ушбу механизмни Россияга қарши ишлатганини эслади.
Экспертнинг сўзларига кўра, Қўшма Штатлар чекловларга риоя қилмасликни кузатиш учун кучли тизим яратган. Мисол учун, сўнгги йилларда Эронга ўнлаб миллиард долларларни ювишда ёрдам берадиган учун хорижий ҳукуматлар ва банклардаги ишончли шахслар тармоғи фош қилинди. Ғарб разведкаси Эроннинг етакчи банкларининг хориждаги ҳисобларини ноқонуний бошқарган фирмалар тармоғини фош қилди. Уларни ҳам эронликларнинг ўзлари, ҳам Хитой, Ҳиндистон, Бирлашган Араб Амирликлари ва бошқа мамлакатлар фуқаролари ташкил қилган. Ғарб разведкаси Теҳрон томонидан ўзининг хорижий прокси-компаниялари орқали нефт ускуналарини сотиб олиш, нефт сотиш, замонавий технологияларни қўлга киритиш ва ҳоказоларни яшириш бўйича ҳар қандай уринишларини эҳтиёткорлик билан блоклайди.
"Америкаликлар дунёнинг ҳеч бир суғурта компанияси нефт ёки бошқа экспорт маҳсулотларини хорижга олиб кетувчи Эрон кемаларини суғурта қила олмаслигига ишонч ҳосил қилишга муваффақ бўлди, - дейди Урал Хотамий. - Эрон компаниялари ўз автомобиллари, металл ва бошқа товарларни сотиш учун пул ололмайди. Банк тизими эса жаҳон молия тизимидан бутунлай узилган ҳолда қолмоқда. Демак, умуман олганда, эронликларнинг деворга сиқиб қўйилган руслар билан бўлишадиган ҳеч нарсаси йўқ ..."
Абу Муслим таржимаси
