Тафсир ва муфассирлар
«Тафсир» сўзи луғатда «баён қилиш», «очиб бериш» ва «равшан қилиш» маъноларини англатади.
Дажжол машриқдан чиқади ва унга кўп одамлар эргашади
Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
Моида сураси 44-оят
Биз Тавротни нозил қилдик. Унда ҳидоят ва нур бор.
Фожирни ҳазир бўлиш учун ундаги нарса ила зикр қилиш ҳақида
Баҳз ибн Ҳакимдан, отасидан, бобосидан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: «Одамлар билиб қолишлари учун фожирни зикр қилишдан тортинасизларми?! Уни ўзидаги нарса ила зикр қилинглар, токи одамлар ундан ҳазир бўлсинлар». (Табароний, Байҳақий, Ҳоким, Хатиб, Ибн Абу Дунё ва бошқалар бошқа лафз ва санад билан ривоят қилган)
Охири замондаги ибодатнинг фазли
Абу Ҳурайрадан ривоят қилинади:
Қора дона (седана)
Арабча матнларда «ал-ҳабба ас-савдаа» номи ила зикр қилинган нарсани биз сўзма-сўз «қора дона» шак-лида таржима қилдик. Чунки ушбу «қора дона» нима экани ҳақида уламоларимиз кўп тортишганлар. Кўпчи-лик унинг «шунбиз» номли қора рангли дона эканини таъкидлаган. Аслида у қорамтир яшил бўлар экан-у, лекин кўпчилик «қора» сифатини айтишга одатланган экан. У «қора зира», «ҳинд зираси» деб ҳам аталар экан. Бизда «седана» ҳам дейилади. Қадимги ҳадис шарҳи китобларида ва тиб китобларида бу нарсани қандай қи-либ ишлатилса, қайси дардга даво бўлиши ҳақида саҳифасаҳифа маълумотлар ёзилган. Бизнинг мақсадимиз бошқа бўлгани учун бу васфларни четлаб ўтамиз.
Саҳиҳ лиғойриҳи
«Саҳиҳ лиғойриҳи», яъни «бошқанинг сабаби билан саҳиҳ бўлган ҳадис»нинг таърифи:
Аъроф сураси, 176-оят тафсири
176. Агар хоҳласак, уни ўша(оят)лар билан кўтарар эдик. Лекин унинг ўзи ерга ёпишди ва ҳавои нафсига эргашди. Бас, унинг мисоли худди бир итга ўхшар, уни ҳайдасанг ҳам, тилини осилтириб тураверадир, тек қўйсанг ҳам, тилини осилтириб тураверадир. Бу Бизнинг оятларимизни ёлғонга чиқарган қавмларнинг мисолидир. Бу қиссани ҳикоя қил, шоядки тафаккур қилсалар.
Жамоатчиликка нисбатан одоблар
– Масжидлар, жамоат йиғинлари ва қабул чоғлари ҳамда илмий мажлисга ўхшаш жойларда уяли алоқа жиҳозини ўчириб қўйиш талаб этилади. Чунки қўнғироқ овози масжидларда намозхонларнинг ибодатига путур етказади, намознинг асоси бўлган хушуъ-хузуъни барбод қилади, мажлисларда сўзловчига ҳам, тингловчига ҳам халақит беради, илмдан чалғитишга, муҳтарам кишиларни беҳурмат қилишга сабаб бўлади.