Эй солиҳ банда! Бир турли одамлар борки, охиратни билмайдилар. Булар Ҳақ йўлидан озган кимсалардир. Буларни бешта мисол билан тушунтирамиз.

Бу хасталикнинг сабаби жоҳиллик ва билимсизлик бўлганидек, давоси эса илм ва маърифатдир. Илм ва ибодатидан ғурурланган кимсага бундай дейиш жоиз: “Ўзингга бино қўйишинг амалингнинг тўхташ жойими? Ёки бу амал ва ибодатлар сенинг қудратинг ва қувватинг билан бўлдими? Модомики, сенинг қудратинг бунга ожиз экан, мағрурлик ва ўзига бино қўйиш нечун?”

Эй солиҳ банда! Мақом ва мартаба севгиси бир хасталикдир. У риё, нифоқ, ёлғон, ҳийла, айбларни бекитиш ва хасислик каби ўнлаб гуноҳларга васила бўлади. Мансабпарастлик - дунёпарастликдан ҳам ёмон иллат. Мол-дунё ва мавқени ози дин ишларига ёрдам беради, лекин фақат ўз нафси учун топилган бундай бойлик инсонга зарарлидир. “Одамлар мени нима деб гапиряпти экан? Мен ҳақимда қандай гаплар юрибди?” деб ўйлайверган одам ҳирс ва нафс бандасидир.

Эй солиҳ банда!

Эй солиҳ одам! Сен шуни билки, Ҳақ таолога ибодат ва тоатда риё қилиш энг катта гуноҳи кабиралардандир, ҳатто ширкка яқиндир. Риё ибодат қилувчининг кўнгли одамларнинг бундан хабардор бўлишларини, ибодат қилаётганини кўришларини исташидир. Бундан ёмон иллат йўқки, банданинг мақсади Яратганга ибодат эмас, одамларнинг мақташлари бўлсин. Риёда Аллоҳга ибодат қилиш мақсади бўлса ҳам, ширк ҳисобланади. Негаки, у Аллоҳга ўртоқ қўшяпти (Аллоҳ бундан асрасин). Қуръони Каримда бундай дейилади:

Кишида ҳеч нарса бўлмаса ҳам, ўзининг бу ҳолига қаноат қилиши лозим. Мол-дунёга бўлган ҳирси бўлмаслиги керак. Агар мол-мулки бўлса, хасис бўлмаслиги, балки жўмард, сахий бўлиши лозим. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам марҳамат қиладилар: “Жўмардлик жаннатдан бир дарахтдир. Шохлари ер юзига тушган. Кимки унинг шохларидан бирини ушлаб олса, ўша шох уни жаннатга олиб боради. Хасислик эса жаҳаннамдан бир дарахтдир. Кимки хасислик дарахтининг шохини ушлаб олса, ўша шох уни жаҳаннамга олиб боради”.

Эй солиҳ киши! Кибрнинг барча даражаси бир-биридан каттадир. Кибр улуғлик деган маънони англатади ва бу сифат, энг аввало, Аллоҳга хосдир. Кейин Пайғамбарига, кейин эса, бандаларига хосдир.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бундай буюрдилар: “Ҳақ таоло қайсики банда тавозе қилса, унинг иззатини ошираверади”.

Эй солиҳ банда! Сен шуни билгилки, такаббур ва манманлик энг ёмон одатдир. Бу Аллоҳга душман бўлиш деганидир. Чунки кибр ва улуғлик ёлғиз Аллоҳга хос. Қуръони Каримда ҳам жаббор ва такаббур кимсалар қораланган. Ҳақ таоло марҳамат қиладики:

Эй солиҳ банда! Билгилки, мағрур кимсалар алданган кимсалардир. Улар ўзларининг савоб ишларига қувонадилар. Бирор фалокат келишидан қўрқмайдилар. Қалбаки ва ҳақиқий иймоннинг фарқига бормайдилар. Кўринишдаги нарсаларга ишониб қўядилар.