аълумки, урушдан олдин Украина буғдой бозорида Россиянинг асосий рақобатчиларидан бири бўлиб, дунёдаги ушбу энг муҳим қишлоқ хўжалиги маҳсулотига бўлган эҳтиёжнинг 20 фоизини таъминлаган. Ҳозирги вақтда Украинанинг жанубий вилоятларини эгаллаб олган Россия буғдойни тортиб олиб, уни ўз буғдойи ниқоби остида экспорт қилмоқда.
Ўтган ҳафта G7 давлатларининг қишлоқ хўжалиги вазирлари ушбу масалани Штутгартда бўлиб ўтган икки ҳафталик учрашувда муҳокама қилдилар, у ерда Украинанинг аграр сиёсати ва озиқ-овқат вазири Микола Солский таклиф қилинган эди.
Учрашувда Германия вакили Джем Оздемир бевосита Россияни бир қатор ноқонуний эгаллаб олишларда айблади. Унинг фикрига кўра, Москва нафақат дон бозоридаги рақибни йўқ қилишни хоҳлайди, балки украиналик фермерларнинг мулкини ўзлаштириш мақсадида иқтисодий уруш олиб бормоқда.
"Россия ўғирлик қиляпти ", - таъкидлади Оздемир.
Николай Вольский G7 вакилларига бугунги кунда ўз мамлакатидаги омборларда тахминан 20 млг тонна буғдой сақланаётганини маълум қилди. Портларнинг қамал қилиниши ва таъминот йўлларининг ёпилиши туфайли уни Украина ҳудудидан олиб чиқиб бўлмайди. Натижада, ҳамма нарса Украина донини Дунай орқали ёки автомобил ва темир йўл орқали экспорт қилиш вариантларини муҳокама қилишга бориб тақаляпти.
Бундай қарор улкан саъй-ҳаракатларни, янги логистикани талаб қилади ва, албатта, буғдой нархига таъсир қилади. Маълумки, битта кема ўртача 60 минг тонна донни қабул қилиши мумкин, юк машинаси эса бир неча ўнлаб тонна. Ҳаттоки қандай қилиб бўлсада, Украинадан барча экспорт қилинадиган донни Ўрта ер денгизидаги Европа портларига етказиш мумкин бўлганида ҳам, дарҳол бундай улкан ҳажми ташишнинг имкони йўқ - Европа портлари ўз иш жадвалига эга.
Штутгартда бўлиб ўтган учрашувда Украина вазири мамлакат ғалла майдонларининг қарийб ярми ҳозирда Россия ишғоли остида ёки уруш жойларида эканлигини айтди. Шундан келиб чиқадики, бу йил Украинада буғдой ишлаб чиқаришнинг кескин пасайиши муқаррар.
"Дон ҳосили ўтган йилгига қараганда анча кичик бўлиши аниқ", - дейди Николай Сольский. - Шунга қарамай, биз мамлакатдан сотиш учун экспорт қилиниши керак бўлган 40 млн тоннага яқин дон ҳақида гапирамиз. Агар бизнинг портларимизнинг аксарияти Россия томонидан блокланган бўлса, буни қандай қилиш керак?.."
Дон бозори учун ёмон хабар, шунингдек, ҳукумат буғдой экспортини тўхтатишга қарор қилган Ҳиндистондан келди, чунки рекорд (цельсий бўйича +46 гача) иссиқлик ҳосилдорликнинг кескин пасайишига олиб келди.
Мамлакатда ўсиб бораётган инфляция, шунингдек, Нарендры Моди Маҳкамасининг сиёсатидан сайловчилар кўнгли қолганлигини ҳисобга олиб, Ҳиндистон Бош вазири биринчи навбатда ички бозорнинг эҳтиёжларини қондиришни афзал кўрди ва бир қатор экспорт буюртмаларини бекор қилди ва шу билан Ҳиндистоннинг жаҳон бозорига ишончли дон етказиб берувчиси обрўсига путур етказди.
Шундан сўнг, жаҳон буғдой нархи дарҳол кўтарилди. Чикагода асосий фьючерслари бир бушели учун 5.9 фоизга ўсди, бу икки ой ичида энг юқори кўрсаткич. Умуман олганда, буғдой нархи жорий йилда қарийб 60 фоизга ошиб, нондан тортиб, лапша ва тортгача бўлган кенг турдаги маҳсулотларнинг нархини оширди.
Энг қизиқ нарса шундаки, Ҳиндистон ҳеч қачон дунёдаги етакчи буғдой экспортчиси ҳисобланмаган ва 2021-2022 йилларда етакчи экспортчилар рўйхатида фақат саккизинчи ўринни эгаллайди.
Мельбурннинг Thomas Elder Markets компанияси дон таҳлилчиси Эндрю Уайтлоу шундай дейди: "Агар ҳиндлар оддий бир йилда экспортга тақиқ қўйган бўлса, бунинг оқибатлари минимал бўлади. Бироқ, Украинадаги ҳажмларнинг йўқолиши муаммони сезиларли даражада кучайтиради".
Буғдой етишмаслиги охирги пайтларда Россиядан (у ҳам дон экспортини чеклаб қўйди) буғдой эмас, ун сотиб олаётган қўшни Грузияга таъсир кўрсатди.
Натижада, маҳаллий дон захираларининг камайиши туфайли Грузияда ун ва нон маҳсулотлари нархи кескин ошди.