Тарих (517)
«Муласаминлар(Муласамин (ўралиб олган) — Африкадаги барбар қабиласига қарашли уруғ номи. Бундай ном ҳарбий юриш давомида юзларига ниқоб қилган «лисом» (ёпинғич) номидан хосил бўлган.) амири Абу Бакр ибн Умар Гана заминида шундай мавқега эришдики, бундай даражага ўзидан бошқа ҳеч ким кўтарила олмаган. Душманга қарши жангга отланар экан, унинг ортидан ўн беш минглик содиқ лашкари эргашар эди. Шу билан бирга, у одилликла суд қилиб, Исломда ҳаром қилинган нарсалардан сақланди. Эътиқоти тўғри. Аллоҳнинг ҳақ динига эргашган Абу Бакр ибн Умар ҳамиша динимиз ҳимоясида бўлиб, одамлар орасида шариатга асосл анган ҳаёт тарзини оммалаштирди»
Атоқли Ислом тарихшуноси ҳафиз Ибн Касир
Ал-Муктафи биллоҳ Абу Муҳаммад, Али ибн Мўътазид туғилган йили 264, рабиул охирнинг боши. Онаси - турк аёли, исми Чечак. У аёлнинг ҳусну-жамоли зарбулмасал бўлиб кетган.
Отаси тахтни унга васият қилди. Мўътазид касал ётганида, жума куни асрдан кейин 289 (902) йили рабиул охирдан ўн бир кун қолганда унга байъат берилди.
Марвон вафотидан сўнг Миср ва Шомда Абдулмалик ибн Марвонга байъат қилинди. Абдулмалик отаси каби халифаликнинг барча ҳудудларини умавий-лар тасарруфига киритиш режасини давом эттирди. У 688 йили Қарқисиёга юриш бошлашга қарор қилди. У ерда Муржу роҳит жангида Даҳҳок ибн Қайс билан умавийларга қарши курашган Зуфар ибн Ҳорис амирлик қилар эди.
Восиқ биллоҳ Ҳорун, Абу Жаъфар баъзиларнинг айтишича, Абулқосим ибн ал-Мўътасим ибн ар-Рашид, онаси жория (канизак) Румлик, исми Қаротис. 196 (812-811) йили шаъбондан ўн кун қолганда туғилган.
650 йилларнинг охирида Али розияллоҳу анҳу қўшинни Шомга юриш қилишга чақирди. Бироқ унинг чақириғига куфаликлар жавоб бермади. Қанча уринмасин, халифа ҳеч қандай натижага эриша олмади. Шундан кейин у давлат ишларига аралашмай қўйди. Эҳтимол куфаликлар табиатида раҳбар сиёсатидан норозилик кайфияти уйғонгандир. Чунки улар халифа Усмон розияллоҳу анҳу даврида ҳам ўзларига қўйилган волийлар сиёсатидан норози бўлар эди. Басраликлар ҳам Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳуга итоат қилмай қўйди. Шунинг учун ибн Аббос розияллоҳу анҳу вилоят бошқарувини Зиёд ибн Абиҳга топшириб Маккага жўнаб кетди.
Муовиянинг акаси Язид ибн Абу Суфён Макка фатҳи куни исломни қабул қилди ва Ҳунайн ғазотида қатнашди. Расусулуллоҳ соллалоҳу алайҳи ва саллам унга ўлжалардан юзта туя ва қирқ уқия олтин бердилар.
Умри охирлаб қолганини сезган халифа Муовия ўзидан кейин ким халифа бўлишини кўрсатиб кетишга қарор қилди. У халифалиги даврида давлат арконларини мустаҳкамлашга, ички низоларга чек қўйишга ҳаракат қилди. У вафотидан кейин яна кимнинг халифа бўлиши масаласида келишмовчилик пайдо бўлишини хоҳламас эди. Шунинг учун ўзи муносиб кишини кўрсатиб қўйишни маьқул топди. Зеро, Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳу ҳам Умар ибн Хаттобни халифаликка тайинлаган эди.
«Бу мисралар Вавилондаги форсларнинг филини ўлдирган Мусаннага бағишланади».
Фараздок,
Мўтаз биллоҳ Муҳаммад ёки Зубайр Абу Абдуллоҳ ибн Мутаваккил ибн Мўътасим ибн Рашид. Туғилган йили 232 (847-46). Онаси - румлик жория, исми Қабиҳа бўлган. 252 йили Мустаин истеъфога чиқиши олдидан унга байъат берилди. Ёши 19 да эди. Илгари ҳеч ким унинг ёшида халифа бўлмаган.
Ал-Мўътазид биллоҳ - Аҳмад Абул Аббос Ибн валийюлахд (шаҳзода) ал-Муваффақ Толҳа ибн ал-Мутаваккил ибн ал-Мўътасим ибн ар-Рашид. 242 йил зулқаъда ойида туғилган. Ас-Сувлий 243 йил рабиул аввал ойида туғилган дейди. Онаси -канизак, исми Савоб ёинки Хирз ёки бўлмаса, Зирор бўлган. Унга 279 (892-93) йили амакиси Мўътамиддан кейин байъат берилди.
Мўьтамид алоллоҳ Абул Аббос ёки Абу Жаъфар Аҳмад ибн Мутаваккил ибн Мўътасим ибн Рашид, у 229 йили туғилган. Онаси румлик, исми Фитён.