Дарахтга латта боғлаш
Дарахтга латта боғлаш (баъзи минтақаларда "чок-латта боғлаш" ёки "бағри-дард боғлаш" деб ҳам аталади) одатда халқона одатлар ва урф-одатлардан бири бўлиб, инсонларнинг эзгу ниятлари, тилаклари ва умидларини ифода этиш мақсадида амалга оширилади. Бу одат кўпроқ Осиё мамлакатларида, шу жумладан, Ўзбекистонда ҳам кузатилади. Бу амалда қуйидаги қадамлар бажарилади:
Ҳар бир бидъат залолатдир
Жобир ибн Абдуллоҳ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Аммо баъд: Албтта энг яхши сўз Аллоҳнинг китобидир. Энг яхши ҳидоят Муҳаммаднинг ҳидоятидир. Ишларнинг ёмони бидъат (янги пайдо бўлганлари)дир. Ҳар бир бидъат залолатдир», дедилар» (Имом Муслим ривоят килган).
Ким ушбу ишимизда унда йўқ нарсани пайдо қилса...
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: «Ким ушбу ишимизда унда йўқ нарсани пайдо қилса, у рад қилингандир» (Муттафақун алайҳ).
Бидъат масаласи
Ҳозирги кунда бидъат сўзи кўпчилигимизнинг қулоғимизга тез-тез эшитилиб туриши сир эмас. Таъбир жоиз бўлса, бу сўзни билган ҳам билмаган ҳам, тушунган ҳам тушунмаган ҳам ишлатмоқда. Хўш, бидъат ўзи нима? Унинг луғавий, шаръий маънолари ҳамда унинг турлари, келиб чиқиш сабаблари-ю, оқибати ҳақида қуйида сўз юритамиз. Аввало, бидъатнинг луғавий маъноси ҳақида:
Ишончли ровийлардан ривоят қилиш ва каззоб ровийларни тарк қилиш вожиблиги
Аллоҳ сенга тавфиқ берсин! Билгинки, ривоятларнинг саҳиҳи билан иллатлиси орасини, ҳадисларнинг ишончли ровийларини муттаҳам ровийларидан ажрата олган ҳар бир кишига фақат дуруст ровий ва адолатли ноқил деб билган кишилардан ҳадис ривоят қилиб, муттаҳам бидъатчи гумроҳлардан нақл қилинган ривоятлардан сақланиши вожиб бўлади.
Тасбеҳ ишлатиш бидъатми?
Кейинги йилларда диёримизда тарқалган ихтилофлардан бири тасбеҳ тутиш масаласидир. Қадим-қадимлардан бери юртимизда ҳеч ихтилофсиз ишлатиб келинган тасбеҳ яқин-яқиндан бидъат, ҳаром дейдиганлар чиқа бошлади. Тўғри қадимдан тасбеҳ ишлатиш афзалми ёки зикрларни қўлда санаган яхшими, деган масалада уламоларнинг қарашлари турлича бўлган. Лекин у ерда афзаллик ҳақида гап кетади, бидъат ёки ҳаромлик ҳақида эмас. Бунинг устига динда бир амални бидъат ёки ҳаром, дейиш учун кучли далиллар керак бўлади. Тасбеҳ ишлатишдан ман қиладиган бундай далиллар эса мавжуд эмас.
Эътиқодий ва амалий бидъатлар
Шариатда бидъат номи билан танилган нарсалар ҳам гуноҳлар сафига қўшилади. Одамлар дин борасида янгилик чиқариб, ихтиро қилган нарсалар бидъатдир. У эътиқодий бидъатми, амалий бидъатми фарқи йўқ.
Салафларнинг бидъатчилардан сақланишлари
Имом Молик айтган: “Қалби бурилган одамга қулоғингдан жой берма. Чунки сенга бундан (бидъатдан) нима ўргатишини билмайсан, дейилар эди”.
Бидъатлар ва янги пайдо бўлган ишлардан қайтариш ҳақида
«Ҳақиқатдан ўзгаси эса гумроҳлиқдир» (Юнус сураси, 32-оят).
«Китобда (Лавҳул-маҳфузда) бирор нарсани (ёзмасдан) қолдирмаганмиз» (Анъом сураси, 38-оят).
Ҳар бир бидъат залолатдир
Жобир ибн Абдуллоҳ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Аммо баъд: Албтта энг яхшн сўз Аллоҳнинг китобидир. Энг яхши ҳидоят Муҳаммаднинг ҳидоятидир. Ишларнинг ёмони бидъат (янги пайдо бўлганлари)дир. Ҳар бир бидъат залолатдир», дедилар» (Имом Муслим ривоят қилган).