Атрофимиздаги дунёда симметриянинг аксарият намуналарини геометрия нуқтаи назаридан тасвирлаш мумкин ва бу деярли барча нарсалар, ёввойи табиатда, ҳатто, масалан, брокколидир. Агар биз одатда брокколи ҳақида маҳсулот деб ўйласак, шу билан бирга у табиатда фрактал симметриянинг кўплаб мисолларидан биридир.
Геометрияда фрактал мураккаб нақш бўлиб, унда ҳар бир қисм бутун бир шакл билан бир хил расмга эга бўлади. Аслида, баъзан табиатдаги симметриянинг энг оддий шакллари биз ҳар куни кузатиб боришимиз мумкин бўлган ва бу бизнинг ҳаётимизни безатадиган ҳайратланарли геометрик нақшлар бўлиши мумкин.
Аллоҳ Таоло бу ажойиб дунёни ва ғаройиб мавжудотларни, ўсимликлар, денгизлар ва океанларни гўзал ва уйғун тарзда яратдики, одамлар Уни билишлари, севишлари ва Унга ишонишлари мумкин бўлсин деб. Атрофидаги дунёни кузатишни яхши кўрадиган одам бу камолотни ва гўзалликни қаерга қараса ҳам, деярли ҳамма ерда кўради.
Биз шунчаки ўзимиз яшаётган дунёни қанчалик уйғун ва мукаммал қилиб яратганлигини баъзан хаёлимизга ҳам келтирмаймиз. Минг йиллар давомида одамлар асалари уясининг мукаммал шаклига қойил қолишади ва одамлар фақат циркуль ва чизғич ёрдамида ясай оладиган шаклни ўзлари асаларилар қандай қилиб инстинктив равишда яратиши мумкинлиги ҳақида ўзларига савол беришади.
Аммо Аллоҳ Таоло Ўзининг донолигига кўра ушбу шакли асалариларнинг энг кам мум ишлатган ҳолда асални сақлаши учун идеал шакл эканлигини маълум қилди. Гап шундаки, чуқурчалар мунтазам олти бурчакли шаклга эга бўлиб, уларни минимал девор қалинлиги билан етарлича юқори қувват билан таъминлайди: олти бурчакли чуқурчалар асални бир хил миқдордаги мумдан тайёрланган уч қиррали ёки тўрт қиррали шакдан кўра кўпроқ асал сиғдира олади. Лекин барибир, асаларилар қандай қилиб идеал олти бурчакли шаклда кўплаб чуқурчалар яратишнинг уддасидан чиқади?
Яқинда хитойлик ва британиялик олимлар томонидан ўтказилган тадқиқот натижалари шундан далолат берадики, асаларилар дастлаб олти бурчакли эмас, балки думалоқ уялар ясайди, улар бирлашган жойларда деворлар оралиғини мум билан ёпади. Кейин ишчи асаларилар танасининг иссиқлиги ва мумнинг жисмоний хусусиятлари ишга тушади.
Ҳарорат 45 даража атрофида бўлганида мум жуда ёпишқоқ суюкликка айланади ва секин оқишни бошлайди. Сирт таранглиги кучлари мумни чуқурчалар деворларининг бўғимларидан сиқиб чиқаради, бунинг натижасида деворлар текисланади ва уялар ўзлари олти бурчакли бўлади.
Тан олиш керакки, табиат ва унинг қонунлари, шунингдек, ушбу қонунларни тушунтирадиган фан бизнинг тасаввуримизни ҳайратда қолдиради. Ҳар сафар мазали асалдан завқланиб, меҳнатсевар асалариларга ва уларнинг мукаммал шаклидаги уяларига миннатдорчилик билдирамиз ва шу неъматлар ва марҳаматларни ато этган Аллоҳ Таолога миннатдорчилик билдирайлик.
Асалари уясига ўхшаш бўлган олти бурчакли шакл яна бир ажойиб табиий ҳодисага - сувнинг кристалланиш асосида ётади. Қишнинг совуқ кунларида деразамиздаги ҳосил бўлган турли хил нақшларни айнан у беради. Маълум бўлишича, сув (буғ) зарралари кристаллар орасидаги барча бўшлиқларни тўлдиришга мойил бўлиб, улар у ёки бу даражада доимий шаклланишни яратади, аммо алоҳида қор парчалари нафақат ўзининг ғаройиб нақшлари билан, балки дунёда иккита бир хил қор зарраси мавжуд эмаслиги билан таассурот қолдиради!
Буни ҳаваскор-табиатшунос Бентлей исботлаб берди. У АҚШнинг Вермонт шаҳрида яшаб, 50 йил давомида микроскоп остида суратга олинган қор парчаларининг ажойиб суратлар тўпламини тузди. Ушбу тўпламда 5000 дан ортиқ суратлар мавжуд ва иккита бир хил сурат умуман йўқ!
У уларни "қор жавоҳиротлари" деб атади ва ҳақиқатан ҳам, расмларда моҳир заргарнинг заргарлик буюмлари тасвирланган деб ўйлаш мумкин. Аллоҳга ҳамд-санолар бўлсин!
Хулоса
Ушбу мақолада, албатта, табиатда топилган барча тирик организмлар ва жонсиз нарсаларнинг тузилишини кўриб чиқиш имконига эга эмасмиз.
Шуниси аниқки, уларнинг барчаси, гарчи бир-бири билан ҳеч қандай боғлиқлик ва ўхшашликка эга бўлмаса-да, барибир маълум бир математик формулалар асосида яратилгандир. Бу уларнинг бирон бир лойиҳа, режага мувофиқ онгли равишда яратилганлигининг энг ёрқин далилидир.
Ушбу қонунга биноан, Меҳрибон Яратувчи галактикаларни, ўсимликлар ва микроорганизмларни, инсон танасини, кристалларни, тирик мавжудотларни, ДНК молекуласини ва физика қонунларини яратди ва бугунги кунда олимлар ва санъаткорлар ушбу қонунни ўрганиш арафасида. Ўз асарларида улар унга тақлид қилишга ҳаракат қилишади, ушбу қонунни ижодга татбиқ этишади. Табиатдаги идеал шакллар ва носимметрикликлар намуналари, шунингдек, олтин кеисм формуласи санъат одамларига жуда яхши маълум, чунки бу эстетиканинг асосий қоидаларидир.
Олтин кесим мутаносиблигига мос равишда яратилган ҳар қандай санъат асари мукаммал эстетик шаклдир. Сиз бирон марта ҳам масжидларда ва бошқа биноларда моҳирона ишлатилган ажойиб араб хаттотлиги намуналаридан мамнун бўлганмисиз?
Бу, шунингдек, бугунги кунда одамлар симметрия қонунларини қандай қўллашларига мисолдир. Шубҳасиз, бизнинг дунёмизда, атрофимиздаги ҳаётда ҳамма нарса Аллоҳ Таоло томонидан мукаммал яратилган. Ва биз одамлар у ёки бу даражада усталик билан, ҳамма жойда бизни ўраб турган ҳаёт шаклларининг камолотини акс эттиришимиз мумкин. Аллоҳга ҳамду-санолар бўлсин!
