close

Sign In

close

Register

All fields are required(*).

АҚШнинг толибон билан битими ва Кремлнинг эҳтимолий роли

Кўпчилик ўқувчиларимиз эйфория билан қабул қилган Қўшма Штатлар ва "Толибон" ўртасида битим имзоланганини изоҳлар экан, баъзи кузатувчилар аввалига уни узил-кесил ютуқ деб ҳисоблаш жуда эрта эканлигини ёзди. Биз доимо Афғонистондаги вазиятни ёмонлаштирадиган ва чалкаштириб юборадиган янгиликлар тўғрисида доимо хабар бериб турамиз. Аммо бу борада АҚШ ва Толибон ўртасида битим имзоланиши муносабати билан 29 февралда Қатарда имзоланган АҚШ-Россия меморандумининг матни қизиқтиради. Биз 12 банднинг асосий маъносини таржима қилдик.

"АҚШ ва Россия вакиллари:

1. Қўшма Штатлар ва Толибон ўртасида урушни тўхтатиш ва ички ички диалогни бошлаш учун зарур қадам сифатида қабул қилинган битимни олқишлайди;
2. Барча афғонлар, шу жумладан Афғонистон Ислом Республикаси ҳукумати, сиёсий раҳбарлар, фуқаролик жамияти ва Толибон билан тинчлик битими тузиш, урушни, минтақавий барқарорликни ва глобал хавфсизликни тўхтатиш бўйича ишлашга содиқлигини билдиради;
3. Фақатгина барча афғонлар ўртасидаги келишув асосида тўлиқ ва барқарор тинчликка эришиш мумкинлигини тасдиқлайди;
4. Афғонистон Ислом Амирлиги халқаро ҳамжамият ва АҚШ томонидан тан олинмаганлигини ва унинг тикланишини қўллаб-қувватламаслигини яна бир бор тасдиқлайди;
5. Толибонни сиёсий жараёнга қўшилишга ва афғонлараро мулоқотга ва Афғонистонни урушдан кейинги тикланишига ҳисса қўшишга чақиради;
6. Барча томонларни афғонлараро мулоқотни таъминлаш учун зўравонликни камайтиришга чақиради;
7. Толибонни Ал-Қоида, ДАИШ ва бошқа халқаро террорчилик гуруҳлари Афғонистон ҳудудидан бошқа давлатларга таҳдид солмаслик учун чоралар кўришга чақиради.
8. Барча томонлар биргаликда сулҳ шартларига риоя қилишни кузатадилар;
9. Барча афғонларни ҳар томондан ҳарбий асирларни озод қилиш каби долзарб масалалар бўйича зудлик билан муҳокамаларни бошлашга чақиради;
10. Афғонистонга унинг аҳолисининг барча гуруҳлари, шу жумладан аёллар, ёшлар ва озчиликлар ҳуқуқларига риоя қилган ҳолда ва 2001 йилдан кейин эришилган ютуқларни қўллаб-қувватлаган ҳолда сиёсий ва иқтисодий ёрдам кўрсатишга тайёрлигини билдиради;
11. Жараён иштирокчиларининг ҳолатини (террорчилар рўйхатидаги мавжудлиги, санкциялар), шу жумладан "Толибон" ҳаракати ҳолатларига қараб, ички афғон мулоқотида кўриб чиқишга тайёр эканликларини билдиради;
12. Барча мамлакатлар Афғонистонни умумий манфаатлар учун тинчликка эришишда қўллаб-қувватлашга чақирадилар".

Хўш, ушбу матнда энг диққатга сазовор нарса ва ундан нимани ўрганиш мумкин? Икки жиҳатни.
Биринчидан, америкаликлар Афғонистонни толиблар қўлига бермоқчи эмаслар ва доимий равишда, у билан келишувдан бошланиб, бу Афғонистон Ислом Амирлиги (АИА) ҳақида ҳар бир эслатмадан сўнг, АҚШ уни давлат сифатида тан олмаётганидан далолат беради ва улар Толибон деб билишларини таъкидлайдилар. Ҳозирги Афғонистон Ислом Республикаси (ИРА) доирасини тан олиши ва АИА кучини тикламайдиган АИР доирасида ҳаракат қилишини кўрсатадилар.
Афғонистоннинг келажагига бағишланган параграфларда Афғонистоннинг амалдаги ҳукумати, айрим сиёсий раҳбарлар ва фуқаролик жамияти, шундан кейингина Толибон уни белгилаб берадиган куч сифатида кўрсатилган. Афғонистоннинг қўллаб-қувватлаши унинг "2001 йилдан кейин забт этилиши" билан, яъни Толибон ҳокимияти ағдарилган пайтдан бошлаб, бу аёллар, ёшлар ва турли озчиликлар ҳуқуқлари ҳақида кетаётгани билан белгиланади.
Ва ниҳоят, тўғридан-тўғри ёзилишича, Толибонга нисбатан кейинги муносабат Афғонистон ҳукуматига қандай муносабатда бўлишига боғлиқ бўлади, гарчи бу ҳақда бошқача кўрсатилмаган бўлса-да, худди шу афғон ҳокимияти ҳатто мулоқот бўйича ҳамкори сифатида Толибонни ҳурмат қилиши керак.
Иккинчиси - агар АҚШ Толибон билан битим тузса, Россиянинг нима алоқаси бор? Келинг, учта далилни келтирамиз:

1) АҚШ Афғонистонни тарк этганидан кейин уларнинг келажаги маълум бир кўринишга эга бўлишини истайди, бунда толиблар буни аниқламайдилар, лекин у учун қабул қилинган ўйин қоидаларини тан олишади;
2) бу йўлда ўн беш йиллик курашни ва ўн минглаб ўз халқининг ҳаётини қурбон қилган Толибон ўзига юклатилган ролга рози бўлмаслик эҳтимоли юқори;
3) Америка Қўшма Штатлари Афғонистоннинг келажаги учун курашишни давом эттиришни хоҳламайди, улар ўзлари кўришни истайдилар.

Унда Россиянинг нима алоқаси бор? Энг мантиқий жавоб шундаки, Афғонистоннинг дунёвий келажаги учун кураш унинг зиммасига юклатиб қўйилмоқчи.
Охир оқибат, Қўшма Штатлар ўзининг иқтисодий имкониятлари билан улкан ташқи сиёсат мақсадлари учун пул тўлашга қодир эмас ва аста-секин дунёнинг кўплаб қисмларида ўзининг қимматга тушадиган иштирокини камайтирмоқда. Россия - сахий қалб эса бошқа нарса! Сўнгги йилларда у Суриядан бошлаб Ливия ва Марказий Африка Республикасига қадар киришингиз мумкин бўлган ҳамма жойларга кириб бормоқда. Ахир, руслар шунчалик гуллаб-яшнаган халқдирки, улар америкаликлардан фарқли ўлароқ, Кремлнинг жаҳон жандарми ролини ўйнаши учун бадал тўлашлари мумкин.
Ёки улардан ҳеч ким сўраб ҳам ўтирмайди.

Мақола жойлаштирилган бўлим: Тахлил
Калит сўзлар
Абу Муслим

ИсламОнлайн.Уз сайтининг
Бош муҳаррири

Сайт: www.islamonline.uz
Switch mode views:
  • Font size:
  • Decrease
  • Reset
  • Increase