Бу ҳақида чоршанба куни Исроил бош вазири Яир Лапид ва Туркия президенти Ражаб Тоййиб Эрдўған ўртасидаги суҳбатдан сўнг эълон қилинди. Бу икки давлат Ғазо чегарасида Қуддусда АҚШ элчихонаси очилишига қарши норозилик намойишлари чоғида Исроил кучлари томонидан 60 нафар фаластинликнинг ўлдирилиши туфайли икки давлат элчиларини чиқариб юборганидан тўрт йил ўтиб рўй бермоқда.
"Икки давлат ўртасидаги муносабатлар даражасини яна бир бор тўлиқ дипломатик муносабатлар даражасига кўтариш, элчилар ва бош консулларни қайтариш тўғрисида қарор қабул қилинди", — дейилади Лапид аппарати баёнотида.
"Муносабатларни модернизация қилиш икки халқ ўртасидаги алоқаларни чуқурлаштириш, иқтисодий, савдо ва маданий алоқаларни кенгайтириш, шунингдек, минтақавий барқарорликни мустаҳкамлашга хизмат қилади", — дейилади баёнотда.
Туркия ташқи ишлар вазири Мевлут Чавушўғли Анқарада журналистлар билан суҳбатда элчиларнинг тайинланиши "муносабатларни нормаллаштириш қадамларидан бири" эканини айтди. "Бундай ижобий ҳаракат Исроилдан келди ва бу саъй-ҳаракатлар натижасида Туркия билан бир қаторда биз ҳам Исроилга, Тел-Авивга элчи тайинлашга қарор қилдик", деди у.
Чавушўғлининг қўшимча қилишича, бу ҳаракат Туркиянинг Фаластин масаласидан воз кечишини англатмайди.
"Биз ҳар доим Фаластин, Қуддус ва Ғазо ҳуқуқларини ҳимоя қилишда давом этишимизни айтдик. Бизнинг хабарларимиз Тел-Авивдаги элчилар даражасида етказилиши муҳим", деди у.
Муносабатларнинг юмшаши 10 йилдан ортиқ давом этган кескинликдан сўнг содир бўлади. Март ойида Исроил президенти Исаак Герцогнинг Туркияга ташрифи, кейин эса ҳар икки ташқи ишлар вазирининг ташрифи муносабатларнинг илиқлашишига ёрдам берди.
Таҳлилчиларнинг айтишича, бунда иқтисодий ва хавфсизлик омиллари роль ўйнаган.
"Бир йилдан кейин бу ерда, Туркияда президентлик сайловлари бўлиб ўтади. Аммо инфляция 70 фоиздан ошгани сабабли Анқара минтақа давлатларидан сармоя жалб қилмоқчи. Сурияда ҳам, Шарқий Ўртаер денгизида ҳам хавфсизлик муаммолари мавжуд. Туркия Исроилни кучли ўйинчи сифатида кўради, Исроил учун эса Туркия Эрон томонидан таҳдид қилинган минтақада мувозанатни сақлайдиган куч сифатида кўрилади".
Аммо дипломатик муносабатлар тўлиқ тикланган тақдирда ҳам, Фаластин масаласи икки давлат ўртасидаги "баҳсли келишмовчилик" бўлиб қолиши мумкин.
Сўнгги пайтларда икки давлат ҳам қўшнилари билан муносабатларни яхшилашга ҳаракат қилганини қўшимча қиламиз. Шундай қилиб, Исроил Баҳрайн, Бирлашган Араб Амирликлари (БАА) ва Марокаш билан муносабатларни нормаллаштирди.
2020 йилда Туркия Миср, БАА ва Саудия Арабистони каби рақиблар билан алоқаларни тиклаш кампаниясини ҳам бошлади. Қоҳира билан олиб борилган саъй-ҳаракатлар ҳозирча унчалик яхши натижа бермади, аммо расмийлар Ар-Риёд ва Абу-Даби билан нормаллаштириш ишлари яхши кетаётганини айтишди.
Хўш, бизда битта савол қолади - ўша пайтда нима эди? Агар Туркия бугун Тел-Авивдан ҳеч қандай имтиёзлар олмасдан Исроил билан муносабатларни тиклаётган бўлса, дипломатик муносабатларнинг узилиши билан бу демаршлар нимага керак эди?