БМТ Бош котибининг Афғонистон бўйича махсус вакили Дебора Лайонс дунёни ғалаба қозонган «Толибон»га ҳеч бўлмаганда имконият беришга чақирди, чунки мамлакат даҳшатли иқтисодий инқироз ёқасида.
«Иқтисод ва ижтимоий тартибнинг тўлиқ таназзулига йўл қўймаслик учун Афғонистонга пул оқиб келишига имкон берадиган vivendi усулини тезда топиш керак», - деди Лайонс Хавфсизлик Кенгаши мажлисида.
Акс ҳолда натижа «миллионлаб одамларни қашшоқлик ва очликка ташлаши, Афғонистондан қочқинларнинг катта тўлқинига олиб келиши ва Афғонистонни кўп авлодлар учун ортга қайтариб ташлаши мумкин жиддий иқтисодий инқироз» бўлади.
У янги Афғонистон ҳукумати иш ҳақи тўлашга қодир эмас, деб огоҳлантирди ва бир қатор инқирозлари бўрони ҳақида, шу жумладан, валюта қулаши, озиқ-овқат ва ёқилғи нархининг кескин кўтарилиши, шунингдек хусусий банкларида нақд пул тақчиллиги ҳақида хавотир билдирди.
АҚШ бошчилигидаги чет эллик донорлар Ғарб томонидан қўллаб-қувватланган 20 йиллик Афғонистон ҳукумати даврида давлат харажатларининг 75 фоизини таъминлади – америка қўшинлари олиб чиқилгандан кейин ўтган ой ҳукумат қулагандан кейин эса, тўловларни тезда тўхтатди.
Президент Жо Байден маъмурияти инсонпарварлик ёрдами борасида очиқлиги ҳақида баёнот берди, лекин ҳар қандай иқтисодий чоралар, жумладан, Афғонистон Марказий банкнинг 9,5 млрд доллар миқдоридаги активларини очиб бериш «Толибон» ҳаракатларига боғлиқ бўлади, демоқда.
Халқаро валюта фонди ҳам 440 миллион доллар миқдоридаги фавқулодда вазиятлар учун янги захираларга «Толибон» эга бўлиши ҳуқуқини бекор қилган.
«Толибон халқаро қонунийлик ва мадад изламоқда. Бизнинг хабаримиз оддий: ҳар қандай қонунийлик ва мададга сазовор бўлиш керак», - деди Хавфсизлик Кенгашида юқори мансабдаги америкалик дипломат Джеффри ДеЛаурентис.
Канаданинг Афғонистондаги собиқ элчиси Лайонс «бу пулларнинг тегишли жойда сарфланишига кафолатлар яратиш зарур» деган фикрга қўшилади.
Бироқ, унинг қўшимча қилишича: «Иқтисодиёт «Толибон»га бу сафар, айниқса, инсон ҳуқуқлари, жинс ва терроризмга қарши кураш бўйича мослашувчанлик ва самимий иродани намойиш этиш имкониятини бериш учун яна бир неча ой давомида нафас олишга рухсат берилиши керак».
Лайонс, шунингдек, «Толибон» амнистия ваъда қилинганига қарамай, Кобул режими хавфсизлик кучлари вакилларини жазолагани ҳақида «ишончга лойиқ айбловлар» мавжудлигини қўшимча қилди.
Ғарб давлатлари баёнотларини такрорлаган ҳолда у таркибида аёллар бўлмаган ва вазирлар БМТнинг терроризмда айбловлар бўйича кузатув рўйхатида бўлган «Толибон» вақтинчалик ҳукумати таркиби борасида хавотир билдирди.
Мамлакатга миллионлаб доллар шошилинч ёрдам таклиф қилган Россия ва Хитой Афғонистоннинг музлатилган активларини чиқаришга чақирди.
«Бу активлар Афғонистонга тегишли ва Афғонистон учун фойдаланилиши керак, таҳдид ёки босиб туриш учун восита сифатида эмас», - деди Хитойнинг БМТдаги элчиси ўринбосари Гэн Шуан.
Лайонснинг огоҳлантириши мамлакат иқтисодиёти қисқарар экан, умумжаҳон қашшоқлигига дуч келиши мумкинлиги айтилган Бирлашган Миллатлар ташкилоти тараққиёт дастури (БМТТД) кескин ҳисоботидан кўп ўтмай янгради. БМТ ривожланиш дастури мамлакат аллақачон дунёда энг камбағал мамлакатлардан бири эканлигини, бу ерда 72 фоиз одамлар кунига кўпи билан бир долларга яшашини айтди.