Можаро 2014 йил Шимолий ва Марказий Яманнинг халқаро миқёсда тан олинган ҳукуматни пойтахт Санадан чиқариб юборган исёнчилар-ҳусийлар томонидан қўлга олиниши билан бошланди.
Бир неча ой ўтгач, 2015 март ойида Саудия Арабистони бошчилигидаги коалиция ҳусийларнинг мамлакат жанубини эгаллашига йўл қўймаслик учун ҳаво кампаниясини бошлади.
Саудия Арабистони ва унинг иттифоқчилари мактаблар, шифохоналар ва тўйларга ҳужум қилишди, натижада Яманнинг минглаб тинч аҳолиси ҳалок бўлди. Ҳусийлар Саудия Арабистонига ва унинг Қизил денгиздаги кемаларига ҳужум қилиш учун самолётлар ва ракеталардан фойдаланганлар.
Деярли ҳар бир бундай тўқнашувда бўлгани каби, асосий зарба ҳам Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг дунёдаги энг ёмон гуманитар инқироз деб ҳисоблайдиган марказида деб ҳисобланган фуқаролик аҳолиси ўз зиммасига олди.
Қуролли можароларнинг жойлашуви ва воқеалари ҳақида маълумот тўплаш бўйича лойиҳа (Armed Conflict Location & Event Data Project), ёки ACLED, 2015 йил 17100 киши ҳалок бўлгани – рўйхата олинган йиллар орасида энг кўп қурбон қайд этилган 2018 йилдан кейин иккинчи ўриндаги кўрсаткич маълум қилди.
ACLED нинг кайтишича, 2018 йил 30800 киши ўлдирилган бўлса, бу йили 11900 киши ҳалок бўлди.
Гуруҳ, Саудия Арабистони раҳбарлигидаги коалиция ва унинг иттифоқчилари тинч аҳолига тўғридан-тўғри ҳужумда тахминан 11700 кишининг ўлимидан 8000дан кўпроқ киши учун масъул эканини, ҳусийлар ва уларнинг иттифоқчилари бошқалар учун масъул эканини айтди.
Гуруҳнинг маълум қилишича, 2015 йилдан бери 18 400дан ортиқ киши Жанубий-Ғарбий Таиз провинциясида вафот этган, асосан, бу эса тўрт йиллик хусийлар қамали сабабли Таизани Яманда энг хавфли ва зўравонлик авж олган вилоятга айлантирган.
Гуруҳнинг сўзларига кўра, Худейда ва Джавф Ямандаги зўравонлик асосидаги ўлимлар рейтингида Таиздан кейинги ўринларни эгаллайди. 2015 йил бу минтақаларнинг ҳар бирида қарийб 10 минг кишидан ҳалок бўлган.
ACLED таъкидлашича, Ходейда порт шаҳрида БМТ воситачилигида ўт очишни тўхтатиш охирги ойларда ҳалок бўлганлар сонининг қисман қисқаришига хизмат қилган. Ўша пайтдан бери бу тинчлик бузилди.
«Ушбу маълумотлар бир вақтнинг ўзида восита ва огоҳлантириш эди: халқаро ҳамжамият улардан вазият назоратдан чиқишидан олдин низони тушуниш, назорат қилиш ва якуний ҳисобда ҳал қилишда ёрдам бериш учун фойдаланиши керак», - деди ACLED ижрочи директори Клионад Роли.
Маълумотлар ҳамма нарсани қамраб олади: авиазарбалардан, ўқ отишлардан ва турли кучлар ўртасида ер устидаги жанглардан тортиб норозиликлар пайтида зўравонликлар ва жангарилар портлатишларигача. Лекин уларнинг сони уруш туфайли юзага келган гуманитар ҳалокатлар натижасида, жумладан, очарчилик оқибатида ҳалок бўлганлар сонини ўз ичига олмайди.
ACLED матбуот котиби Сэм Джонс Associated Press га хабар берганидек, фуқаро аҳоли ўртасида ҳалок бўлганлар сонини баҳолашда «мос келувчи зиён»ни истисно қилади, яъни уруш вақтида тинч аҳоли орасида қурбонлар умумий сони сезиларли даражада юқори эканлиги эҳтимоли юқоридир.
Джонснинг айтишича, бу рақамлар хусийлар пойтахтни назорат остига олиш учун Саад провинциясида ўз қароргоҳидан хусийлар кучиб ўтганда 2014 йил сентябридан кейин урушнинг илк ойларини қамраб олмайди.
АҚШ Давлат департаменти ва Нидерландия Ташқи ишлар вазирлигидан қисман маблағлар оладиган гуруҳ Яман ва халқаро оммавий ахборот воситалари ва халқаро агентликларнинг янгиликлар хабарларида ўз маълумотлар базасини қурмоқда.