Шарқий Туркистон Республикаси ҳукуматининг раиси бўлган Алихон тўра Улуғ Туркистоннинг ҳақиқий ватанпарварларидан бири эди. 1943 йил «Шарқий Туркистон Озодлик Ташкилоти» деб номланган гуруҳ ташкил қилинган. Унинг таркибига Ғулжа шаҳри аҳолиси кирган.

АҚШ президенти Доналд Трамп чоршанба куни бутун дунёдан диний таъқиб қурбонлари, жумладан, уйғур аёл ва Хитойдан яна 2-3 киши билан учрашди. Оқ уйнинг Овал кабинетида 17 мамлакатдан 27 киши тўпланди, Трампнинг ўзи эса президентлик қилиб келаётган вақт давомида биринчи марта уйғурлар жамоати вакиллари блан учрашди ва Хитойда мусулмонлар таъқиб қилишини бўйича изоҳлар берди.

Хитой ҳукуматининг уйғур мусулмонлар озчилигига бўлган муносабати – «аср шармандалиги» - деди АҚШ давлат котиби Майк Помпео. АҚШ томонидан ташкил қилинган диний эркинликка кўмаклашиш масалалари бўйича вазирликлар анжуманида Помпео Пекинни туркий тилда сўзлашадиган мусулмон аҳоли ҳуқуқларини бузишда ва бошқа мамлакатларга ушбу анжуманга ташриф буюрмаслиги учун босим кўрсатганликда айблади.

Умумий ҳисобда 35 давлат БМТга Шинжон-Уйғур автоном районида Хитой сиёсатини қўллаб-қувватлаш ифодаланган мактуб билан мурожаат қилди. Аввалроқ 22 мамлакат БМТ Инсон ҳуқуқлари бўйича Кенгашига Хитойнинг туркий тилда сўзлашадиган мусулмон озчиликка нисбатан сиёсатини қоралаб хат жўнатганди.

Туркия президенти Реджеп Тайип Эрдўған яқинда айтдики – ҳар ҳолда, Хитой давлат ОАВ маълумотларига кўра шунақа – уйғурлар Хитойда бахтли ҳаёт кечирмоқда. Аввалги риторикадан бу яққол узоқлашиш муҳим аҳамиятга эга, ахир Туркия шу пайтгача уйғурлар масаласида Хитойга қарши чиққан ягона мусулмон мамлакат эди.

Туркия ҳукумати Хитойнинг Шинжон-Уйғур автоном районига делегация жўнатиш ва уйғур-мусулмонлар ҳаёт шароитларини кўриб чиқиш таклифини қабул қилди. Туркия президенти маъмурияти вакили Фахреттин Алтун хабар беришича, Эрдўған Хитой президенти Си Цзиньпин билан музокаралар вақтида уйғурларга бўлган муносабат масаласини кўтарган, деб хабар қилади Middle Easy Eye.

40 дан ортиқ америкалик конгрессмен ХХРга қарши санкциялар жорий қилишга чақирди. Хитой Шинжон-Уйғур автоном районида лагерлар ташкил қилганликда айбланмоқда. АҚШ президенти Доналд Трампга ёзилган мактубда қонун чиқарувчилар америкалик компаниялар Пекинга аҳолини назорат қилишга бевосита ёрдам беришини кузатишни талаб қилди.

Саудия Арабистони валиаҳд шаҳзодаси Муҳаммад бин Салмон (МБС) Хитойга етиб келди, бу ерда у президент Си Цзиньпин билан учрашади журналист Жамол Хашукджининг ўлдирилиши билан боғлиқ халқаро жанжаллардан сўнг йўқотилган обрўси шароитларида янги иттифоқчилар топишга уриниб кўрмоқда.

Иккинчи Шарқий Туркистон Республикаси, ёки Шарқий Туркистон Республикаси (ШТР) 1944-1949 йилларда Хитой Республикасининг Шинжон провинцияси шимолдаги учта (Или, Тачен ва Олтой) округи ҳудудида, Совет Иттифоқи ёрдамида ташкил қилинган. 1949 йил Шарқий Туркистон Республикаси Хитой Халқ Республикаси таркибига қўшиб олинган.

Шинжон мусулмонларига нисбатан хитойликлар қатағони бошланганидан узоқ вақт ўтгач, Хитойни танқид қилмасдан, у билан билан ҳамкорлик қилишни афзал кўрадиган ҳукмдорларнинг виждонига мурожаат қилингач, ниҳоят мусулмон мамлакати ҳукумати биринчи марта танқидий баёнот билан чиқди.