"Мени тинглаётган одамлар бор экан, эҳтимол, мен қилган катта зарарни тузатишга ҳаракат қилишим керак." — Энтони Флю
Бу афсускорлик сўзлари бир вақтлар машҳур атеист-файласуф бўлган Энтони Флюдан бўлиб, газеталарда кенг муҳокамага сабаб бўлди. 80 ёшли Буюк Британиялик профессор Флю атеизмни 15 ёшида танлаган эди. 1950 йилдаги илмий асари орқали у ўзини академик дунёда танитди. Кейинги 54 йил давомида Флю Оксфорд, Абердин, Кил ва Ридинг университетларида, ҳамда АҚШ ва Канада университетларида атеизмни ҳимоя қилди, баҳсларда, китоблар ва мақолаларда фикрларини баён этди. Аммо, охирги кунларда, у ўзининг бу хато эканлигини тан олди ва олам яратилганлигини қабул қилди.
Флюнинг ўз қарашларидаги радикал ўзгаришига сабаб бўлган омил — илм-фаннинг яратилиш ҳақидаги аниқ ва қатъий далиллари эди. Оламнинг мураккаб тузилиши ва ҳаётнинг пайдо бўлиши ҳақидаги илмий маълумотлар унинг атеистик қарашларидан воз кечишига сабаб бўлди.
Ушбу радикал қарорни қабул қилишдаги ҳал қилувчи омил — яратилиш ҳақида илм-фаннинг аниқ ва қатъий далиллари бўлди. Флю ҳаётнинг мураккаб тузилиши олдида туриб, ҳаётнинг келиб чиқиши — ақлли лойиҳа эканлигини англаб етди. У 66 йил давомида ҳимоя қилган атеизмни эса “ишончсиз фалсафа” деб баҳолади.
Флю ўз фикрини ўзгартиришига сабаб бўлган илмий далилларни қуйидагича тушунтирди:
- “Биологларнинг ДНК бўйича ўтказган тадқиқотлари ҳаётни яратиш учун зарур бўлган мураккабликни кўрсатди. Бунинг учун ақлли режа кераклиги аниқланди”.
- “Ҳаётнинг биринчи репродукцияланадиган организмининг ривожланиши ҳақида табиий назария яратиш ҳақида ўйлаш жуда қийин бўлиб қолди”.
- “Мен илк жонли модда ўликдан пайдо бўлиб, кейин ажойиб мураккаб мавжудотга айланди, деб ўйлар эдим”.
Флюнинг фикрини ўзгартиришга сабаб бўлган ДНК ҳақидаги тадқиқотлар чинакам ҳайратланарли далилларни очиб берди. ДНК молекуласининг спирал шакли, унинг генетик кодга эгалиги, нуклеотидлар ўртасидаги мураккаб боғланишлар, улкан миқдордаги маълумотларни сақлаши ва бошқа кўплаб ажойиб хусусиятлари — ҳаёт учун махсус лойиҳалаштирилгани ҳақида гувоҳлик беради. ДНКни ўрганган олимларнинг шарҳлари ҳам бу фикрни тасдиқлайди.
Масалан, ДНКнинг спирал шаклини кашф қилган олимлардан бири Франсис Крик ДНК тадқиқотлари натижалари олдида туриб, ҳаётнинг келиб чиқиши мўъжизавий воқеа эканлигини тан олди:
“Бугунги кунда бизнинг қўлимизда шунча кўп билим ва маълумотлар борки, ҳалол инсон битта ҳақиқатни айтиши мумкин: ҳаёт қандайдир мўъжизавий тарзда пайдо бўлган, чунки унинг вужудга келишида жуда кўп шартлар бажарилиши зарур бўлган”.
Калифорния Жанубий Университетидан Лед Эдлеман ўз ҳисоб-китобларига асосланиб, бир грамм ДНК триллион компакт дискларга тенг маълумотни сақлаш қобилиятига эга эканлигини айтди. Одам Геноми Лойиҳаси устида ишлаган олим Гин Майерс эса шундай дейди:
“Мени ҳайратга солган нарса — бу ҳаётнинг архитектураси... тизим жуда мураккаб ва бу, хаёлий тарзда ишлаб чиқилган лойиҳани эслатади... бу ерда улкан ақлнинг изи бор.”
ДНКнинг энг ҳайратланарли жиҳати — генетик маълумот кодлаш тизимининг материя ва энергия ёки табиий қонунлар билан тушунтириб бўлмаслигида. Германия Федерал Физика ва Технология Институти профессори Вернер Житт бу ҳақда шундай дейди:
“Кодлаш тизими доимо ақлий жараён натижасидир... модданинг ҳеч қандай код яратиш қобилияти йўқлигини таъкидлаш жоиз. Барча тажрибалар шуни кўрсатадики, ақлга эга мавжудот учун ўз иродасини ишлатишда билим ва ижодкорлик зарур... модда маълумотни оширадиган ҳеч қандай табиий қонун мавжуд эмас ва бундай жараён ёки моддий ҳодиса маълум эмас”.
Илмий тадқиқотчилар ва фалсафачилар Флюнинг ақлли лойиҳа ғоясини қабул қилишига катта таъсир кўрсатишди. Яқинда у яратилиш тарафдори бўлган олимлар ва фалсафачилар билан баҳсларда қатнашди ва улар билан фикр алмашди. Бу жараёндаги ҳал қилувчи нуқта 2003 йил май ойида Техасдаги Супер Илмий Тадқиқотлар Институти томонидан ташкил этилган муҳокама бўлди. Профессор Флю физик Рой Абраҳам Варгез ва молекуляр биолог Жералд Шрёдер билан муҳокамада иштирок этди. Флю илмий далилларнинг таъсирчанлиги ва қарши тарафнинг аргументлари унинг атеизмдан воз кечишига сабаб бўлди.
2003 йил август-сентябр ойларида Буюк Британиянинг “Фалсафа бугун” журналинида Флю Жералд Шрёдернинг “Худонинг Яширин Юзи: Илм-фан Охирги Ҳақиқатни Кашф этади” ва Варгезнинг “Ажойиб Олам” китобларини тавсия қилди.
“Оламни тўлдирган ақл” ва атеизмнинг мағлубияти
Юқорида келтирилган барча илмий кашфиётлар асосида, кўп йиллик атеизм ҳимоячиси бўлган Энтони Флюнинг ақлли лойиҳа ғоясини қабул қилиши атеизмнинг мағлубиятини англатади. Бу кашфиётлар оламни тўлдирган “ақл” борлигини кўрсатиб, атеизмни уравнадан чиқарди.
Жералд Шрёдер ўзининг “Худонинг Яширин Юзи” китобида Флюга таъсир қилган қарашларини шундай изоҳлайди:
“Бир бутун онг ва универсал донолик бутун оламни қамраб олган. Илм-фаннинг квант характерини ўрганган кашфиётлари бизни ҳайратланарли бир англаш чегарасига олиб келди: барча мавжудот шу доноликнинг ифодасидир. Лабораторияларда биз буни маълумот сифатида кўрамиз — у аввал энергия шаклида бўлиб, кейин эса моддага айланади. Ҳар бир заррача ва мавжудот — одамдан то атомгача — маълумот ва доноликнинг бир ифодасидир”.
Клетка ва модданинг кичик қисмлари фаолиятини ўрганиш шуни кўрсатадики: ҳаёт ва олам ҳеч нарсадан беназир ақл ва доноликка эга бир воқелик томонидан яратилган. Бу билим ва ақлга эга бўлиб, бутун оламни яратган мавжудот — Аллоҳнинг Ўзидир. Қуръонда ҳам бу ҳақиқатлар кўплаб оятларда таъкидланган.
Абу Муслим тайёрлади
