Охирги пайтларда "никоҳ фирибгарлиги" ҳақида тез-тез эшитаётган бўлсангиз керак. Кўпинча ўзини "мўмин" сифатида кўрсатувчи, ишончли тарзда аёлга турмуш қуришни таклиф қиладиган, васвасага соладиган ва жиддий мажбуриятлардан кўра кўпроқ ҳалолликка ўхшаш муносабатларга аралашадиган эркаклар шундай номланади. Кўп ўтмай, бу ёвузларнинг қурбонлари ўзларидан оддийгина фойдаланилганини, тақдирлари ўзгариб кетганини, Ислом томонидан кафолатланган ҳуқуқлари суиистеъмол қилинганини пайқайди, содир бўлган воқеани бировга айтса, обрў-эътиборига путур етказиш хавфи бор.
Ушбу жиноий ҳаракатда айб бутунлай номуссиз эркакда бўлса-да, жабрланувчининг шахсияти ҳам роль ўйнашига рози бўлмаслик мумкин эмас.
Аёл ҳақиқатан ҳам кўпинча заиф ҳолатда бўлишини инкор этиб бўлмайди, бу айниқса Исломга янги келганлар ёки диндошлари томонидан кучли ёрдамга эга бўлмаганлар учун тааллуқли. Аммо, шу билан бирга, тан олиш керакки, никоҳ аёлнинг розилигисиз амалга оширилмайди. Ахир, бундай никоҳлар деярли ҳеч қачон мажбурланмайди, яъни аёлнинг том маънода бошқа танлови йўқ.
Аёл бундай вазиятларда ҳақиқатан ҳам ожиздек ҳаракат қила олмайди. Ўзингизни ҳимоя қилиш учун қабул қилиниши керак бўлган баъзи чоралар мавжуд.
Афсуски, бундай муаммо бор – худди зўрлаш ёки оиладаги зўравонлик ҳолатлари каби - лекин охир-оқибат, бу шафқатсиз ҳақиқат бўлса, бунга тайёр бўлишингиз керак. Агар аёл ҳақиқатан ҳам ўз ҳаётини назорат қилиш ҳуқуқидан фойдаланмоқчи бўлса, у ўз қарорлари учун жавобгарликни олишга тайёр бўлиши керак.
Хўш, никоҳ фирибгарларининг жирканч режалари қурбонига айланмаслик учун аёл қандай олдини олиш чораларини кўриши мумкин?
Ҳушёрлик ва яна бир бор ҳушёрлик
Агар сизга турмуш қуришни таклиф қилишса - номзоднинг машҳурлигидан қатъи назар (ёки мулла домла ва соқоли борлиги бўлса ҳам) - асосий қоида "Ҳушёрлик ва яна бир бор ҳушёрлик" бўлиши керак. У жамиятда обрўли ёки нуфузли одам бўлса ҳам, сўқир бўлиб қолманг, ақл-ҳушингизни йўқотманг. Ҳар доим ҳамма нарсада ўзингизни "профессионал" каби тутинг: ёлғиз ҳолда гаплашманг, ёзишмаларингиз нусхаларини ўзингизнинг валийингизга ёки ўзингиз ишонган одамга юборишни унутманг.
Хушомадга сотилманг. Кўплаб аёллар ўзларини паст баҳолайдилар ёки чуқур ишончсизлик туйғусидан азоб чекишади, шунинг учун уларни мақтайдиган ёки хавфсизлик ҳисси яратадиган одамга ишониш жуда осон бўлади. Доимий эсда тутингки, ўз-ўзини ҳурмат қилиш, ўзига ишонч бошқаларнинг фикрига асосланмайди, балки ичкаридан ривожланади. Ўзингизнинг заиф томонларингиз ва қўрқувларингиз билан ўйнаш қобилияти сиз учун самимий ташвиш билан ҳеч қандай алоқаси йўқ.
Ёдингизда бўлсин, эркакнинг шайх ёки дандор бўлиши унинг мукаммал эканлигини, ўзи ўргатган нарсага риоя қилишини (амалсиз) ва умуман яхши эр бўлишга қодирлигини англатмайди. Бу бошқалар билан бир хил одам, у яхши ёки ёмон бўлиши мумкин, ҳатто яхши одамларда ҳам камчиликлар бор. Ҳеч қачон "шайхнинг ёки мулланинг хотини" бўлиш ҳақидаги идеалистик орзуларга берилманг - ҳақиқат бутунлай бошқача.
Оддий қилиб айтганда, шошилманг. Агар сиз никоҳ эълони берадиган бўлсангиз, ўзингизга ишончсизлигингиз, ёлғизлигингизни таъкидламанг. Вали билан масалани ўрганинг, номзоднинг таржимаи ҳолини диққат билан текширишдан тортинманг, шу жумладан олдинги муносабатлари кредит тарихини билиб олинг. Агар одам кўп саёҳат қилса, унинг қаерларда бўлишини билиб олинг, бу жойларда унинг қандай обрўси борлигини текширишга ҳаракат қилинг.
Вали жавобгар бўлиши керак
Афсуски, баъзи мусулмон жамоаларида "валий" - васий ёки ёрдамчи тушунчаси кам баҳоланади ёки ҳатто обрўсизлантирилади. Валийнинг вазифаси аёлнинг манфаатларини кузатиш, шу жумладан бўлғуси эр топишда ёрдам беришдир.
Кўпинча, ҳозирги валилар иккита қарама-қарши ҳолдан бирига тушиб қолишади: улар ўз вазифаларини бутунлай эътиборсиз қолдирадилар ёки ўзларини номаъқул тутадилар ва фақат ўзларининг маданий ёки шахсий дидларига мос келадиган таклифларни кўриб чиқадилар.
Аёл шуни билиши керакки, унинг учун валий бўлиши Ислом уни мажбурлаши учун эмас, патриархатга риоя қилиш учун эмас, ҳаттоки ҳар иккисининг ҳолатлари кам бўлмаса ҳам.
Идеал ҳолда, валий диндор бўлиши ва юксак ахлоқий фазилатларга эга бўлиши керак (ахир, мўмин бўлиб кўринадиганларнинг ҳаммаси ҳам шахсий нуқтаи назардан одобли бўлиши, молиявий фирибгарлик ва бошқа жирканч ва ахлоқсиз нарсалардан сақланмаслиги аниқ эмас). Шу билан бирга, валий маълум бир никоҳда шахсий манфаатдор бўлмаслиги керак (масалан, куёв унинг дўсти бўлган тақдирда). Шу билан бирга, у аёлнинг манфаатларига самимий ва ҳалол ғамхўрлик қилиши ва бу масалада ўз масъулиятини тушуниши керак.
Шуни таъкидлаш керакки, валийнинг роли никоҳ шартномасини имзолаш билан тугамайди: никоҳда ҳар қандай зиддият бўлса, валий аёл томонини олишга тайёр бўлиши керак.
Валийнинг ўз вазифасини тўғри бажаришини таъминлашнинг бир усули уни жавобгарликка тортишдир. Шунда сиз валийга ишониб, унинг маълумотларининг ишончлилигига таянганингиз учун азоб чексангиз, у ҳеч нарсани текширишни ўйламаган бўлса, унинг бепарволиги ҳақида унинг устидан қандайдир ҳокимиятга эга бўлганларга хабар беришингиз мумкин бўлади.
Албатта, маҳаллаларимизда маълум бир позиция ва уларни жавобгарликка тортишнинг реал механизми йўқлиги сабабли бу маслаҳатни амалга ошириш қийин, баъзан эса имконсиздир. Бироқ, бундай муҳим ролни тасодифий одамга топширишдан олдин жиддий ўйлаш керак.
Огоҳлантириш сигналлари ва ўзингизнинг муносабатингиз
Агар никоҳ таклифи кўпхотинлиликни, айниқса яширин никоҳни ўз ичига олса, унда сизни огоҳлантириши керак бўлган баъзи белгилар мавжуд: масалан, у обрўси учун сиз ҳақингизда ҳеч кимга айтмаслик кераклигини талаб қилади ёки унинг хотини "ҳали" ҳеч нарсани билмайди. Агар бу огоҳлантириш сигналлари мавжуд бўлса, муаммолар узоқ куттирмаслигига амин бўлишингиз мумкин, чунки у сизнинг фаровонлигингиз ёки хотинингиз ҳақида эмас, балки ўз имиджи ва шахсий манфаатларини қондириш ҳақида кўпроқ ташвишланаётгани аллақачон аниқ.
Мусулмон жамиятида кўпхотинлилик қанчалик даҳшатли тарзда қўлланилиши билан ёмон обрўга эга. Эҳтиёт бўлинг! Унга никоҳингизни қонуний равишда тан олиш ҳуқуқига эга, унинг хотини билан тўғридан-тўғри гаплашмоқчи эканлигингизни, унинг режалари ҳақида билишига ва иккинчи хотин бўлиш қарорингиз билан унга зарар етказмаслигингизга ишонч ҳосил қилишни айтинг. Агар жавобан у ғазабланса, хафа бўлса, эътироз билдира бошласа, бунинг ўзи кифоя: барча музокараларни тўхтатинг ва бу таклифни унутинг. Ёлғон ва ҳийла-найранг ҳеч бўлмаганда сиз учун яхши нарсага олиб келмайди.
Бошқа томондан, ўзингизнинг муносабатингизга эътибор беринг. Баъзида одамлар иккинчи хотинни, албатта, содда қурбон деб ўйлашади. Баъзан шундай бўлади, лекин ҳар доим эмас. Аёлнинг ўзи кўпхотинликка нисбатан ўзига хос муносабатда бўлган кўплаб мисоллар мавжуд: "У билан турмуш қуриш менинг ҳуқуқим ва мен унинг биринчи хотинининг рухсатига муҳтож эмасман". Агар сиз ҳақиқатан ҳам бундай муносабатни қўллаб-қувватласангиз, ҳақиқатан ҳам сизга яхши муносабатда бўлишини кутасизми? Ҳаётда "ихсан" (комиллик) тамойилига амал қилсангиз, эвазига сиз ҳам шундай оласиз:
«Яхшиликнинг мукофоти фақат яхшиликдир» (ар-Роҳман, 60).
Маҳр ҳақида гап кетганда, "сизга билганларимни ўргатаман" ёки "сени ҳажга олиб бораман" "келажакда берарман" каби ноаниқ ваъдалар ҳам адо этишни истамасликнинг хавотирли белгиларидир. Маҳрнинг ҳикмати, бошқа нарсалар қатори, аёлнинг оилавий ҳаёти омадсиз бўлган тақдирда молиявий захира олишидадир. Шунинг учун, энг яхши хотин энг кам маҳр талаб қиладиган аёлдир, деган далилларни қабул қилишга шошилманг. Ўртача миқдорни сўраш сизнинг жиддий эканлигингизни ва бунинг эвазига жиддийлик кутишингизни кўрсатади.
Шошилмаслик кераклигини ва потенциал турмуш ўртоғингиз ҳақида бирор нарса ўрганиш учун бироз вақт ва куч сарфлашга арзигуликлигини эслатиш ҳеч қачон зарар қилмайди. Агар у сизга "тезроқ бўлишни" маслаҳат берса, кетиш ва бошқа аёлга таклиф қилиш билан таҳдид қилса - уни қўйиб юборинг, сиз усиз ҳам яшай оласиз.
Болалар ҳақида ким ўйлайди?
Айрим мусулмон жамоаларида фарзанди бор шундай аёллар борки, улар қайта-қайта турмушга чиқадилар ва ажрашади, бу эса болалар учун салбий оқибатларга олиб келади.
Агар сиз она бўлсангиз, унда ҳеч қандай ҳолатда шошилманг ва фақат бир лаҳзалик ҳис-туйғуларга асосланган шошилинч қарорлар қабул қилманг. Сизнинг қайта турмуш қуришингиз, айниқса никоҳлар, болаларга жиддий таъсир қилади ва одатда яхши эмас. Ҳар бир инсон хато қилиши мумкин, биринчи ёки иккинчи марта бу кечирилиши мумкин ... лекин агар сизнинг атрофингизда аллақачон уч ёки тўртта фарзандингиз бўлса ва сиз ҳали ҳам никоҳ "карусел"ини давом эттираётган бўлсангиз, бир эркакдан бошқасига ўтсангиз, унда муаммо сизда ва бу муаммо узоқни кўра олмасликдир.
Кўпинча, шунга ўхшаш муаммога дуч келган аёллар ўз фарзандларини жиддий руҳий жароҳатлар билан таъминлайдилар ва улар орасида Исломни бутунлай тарк этиш ҳолатлари кўп учрайди. Болалар жуда ҳимоясиз бўлиб, ғалати одам тўсатдан уларнинг ҳаётига кириб келганида, ҳатто у бутунлай яхши одам бўлса ҳам, чуқур ҳайратда қолади. Агар онанинг танлангани социопат бўлиб чиқса, оилани хафа қилса ёки шунчаки бераҳм бўлса, уларнинг онаси ва ўзлари бундай одамнинг кучига тушиб қолганлиги сабабли жароҳатлар жуда оғир бўлиши мумкин.
Агар сиз аллақачон бир марта оғриқли никоҳ ва ажралишни бошдан кечирган бўлсангиз, қайта турмуш қуришга шошилманг. Вақт ўтишига йўл қўйинг, яраларни даволанг, ўзингизнинг ва болаларнинг маънавий ва ҳиссий фаровонлигига эътибор қаратинг. Никоҳ молиявий ва бошқа муаммоларни тезда ҳал қилишдек туюлиши мумкин бўлса-да, никоҳ муваффақиятсиз ҳам бўлиши мумкинлигини унутманг. Руҳий ҳолатингизни тиклашга вақт ажратсангиз, маслаҳатлар олинг, бирор нарса ўргансангиз, соғлом қўллаб-қувватлаш тизимини яратсангиз, молиявий аҳволингизни барқарорлаштириш устида ишлашни бошласангиз ва шундан кейингина муносабатлар ўрнатсангиз, бу сиз ва болалар учун яхши бўлади. Шунга қарамай, буни айтиш осонроқ, лекин шу билан бирга, бу сизнинг болаларингизнинг руҳияти ва эътиқодини янги шошилинч никоҳдан маҳрум қилиш эҳтимолини камайтиради.
Шуни таъкидлаш керакки, ушбу маслаҳатлар барча ҳолатларга тегишли эмас. Ҳар доим шундай ҳолатлар бўладики, барча саъй-ҳаракатларга ва ҳушёрликка қарамай, номуссиз одам ҳали ҳам ўзини мақташ ва манипуляцияни бошлаш йўлини топади. Бундай ҳолларда, нима бўлаётгани аниқ бўлиши биланоқ орқага қадам қўйишдан қўрқманг ва бу одамдан жавоб талаб қилиши мумкин бўлган расмийларга ёки сизнинг ҳамжамиятингиздагиларга хабар беринг ва эҳтимол шунга ўхшаш ҳодисалар такрорланишининг олдини олади.
Хулоса қилиб шуни айтмоқчиманки, никоҳ фирибгарлари қурбони бўлмасликнинг энг яхши йўли - ўзингизни тарбиялаш, ўз-ўзини ҳурмат қилишни ривожлантириш ва жуда эҳтиёт бўлишдир. Мафтун бўлманг, ёлғон ваъдаларга ва шон-шуҳратга берилманг. Эсда тутингки, никоҳ жиддий мажбуриятларни ўз ичига олган жиддий мажбурият бўлиб, уларнинг исломий ҳуқуқларини, тажрибасини ва биринчи навбатда ҳалолликни билишни талаб қилади.
Бу йўлнинг ҳар бир қадамида Аллоҳга таваккал қилинг ва Ундан ҳидоят сўранг!
Манба: Aljumua.com
Зайнаб бинт Юнус (Zaynab bint Yunus)
Абу Муслим таржимаси
