Айнан шу ойда мусулмонлар эрта тонгдан қуёш ботгунга қадар кун давомида рўза тутиб, озиқ-овқат, ичимлик ва бошқа нарсалардан воз кечиб, Исломнинг энг муҳим кўрсатмаларига амал қиладилар. Қуёш ботганидан кейин ресторан ва савдо марказлари тўлиб-тошган пайт, бу ерда миллионлаб долларлик товарлар айланарди.
"Иш ҳақининг пасайиши ташвишга соладиган нарса. Айримларнинг айтишича, баъзилар учун бу 30% дан 50%гача қисқарди. Шунинг учун, агар чекловлар олиб ташланса ҳам, одамларга сарфлайдиган нарсанинг ўзи қолмайди”, - дея шикоят қилади 26 ёшли Самир Мазҳар Аббаси, Покистоннинг Карачи шаҳри чеккасидаги ресторан бошқарувчиси.
Бутун дунё бўйлаб мамлакатлар ҳукуматлари бизнеснинг катта қисмини мажбуран ёпиб қўйди ва бир неча ой ичида 90 минг одамнинг умрига зомин бўлган "COVID-19" га қарши курашнинг асосий воситаси сифатида аҳолининг ҳаракатини чеклаб, комендант соатларини жорий этди.
Карантин чоралари, товарлар ва хизматларга талабнинг кескин пасайиши туфайли, АҚШ ва Европа корхоналарида мисли кўрилмаган пасайишга олиб келди.
Мусулмон мамлакатларида меҳнат бозори тўғрисида янги статистик маълумотларнинг йўқлигига қарамай, улар учун пандемиянинг иқтисодий оқибатлари жиддий бўлиши мумкин, чунки уларнинг аксарияти қарзлари жуда катта ёки экспорт базаси тор.
Аббассининг айтишича, айнан Рамазон ойида ресторанларда одатда ойига 100 доллар ишлайдиган официантларга қўшимча ҳақ тўлаш имконияти пайдо бўларди.
"Бу ойда биз ходимлар билан ҳисоб-китобларни амалга ошира олдик, аммо, эҳтимол, кейинги сафар - бу биз учун қийин бўлади. Агар чекловлар олиб ташланса ҳам, одамлар вирусни унутиб, ресторанларга боришади деб ўйламайман"
Рамазон кечаларида одамлар овқатланиш ва харид қилиш учун бозорларни тўлдиришади, бу эса Рамазонда кўча сотувчилари учун пул топиш учун яхши имконият яратади
Ислом дунёсида кенг тарқалган Рамазон ойидаги тунги зиёфатлар кўча ресторанларига қўшимча даромад келтиради. Дубайда Рамазон ойида ҳатто саҳарлик ва ифторлик учун махсус чодирлар ўрнатиларди.
Баъзи маълумотларга кўра, Буюк Британияда мусулмонлар бир ой ичида мамлакатнинг ялпи ички маҳсулотига тахминан 250 миллион доллар олиб келади. Малайзияда бу рақам 4 миллиардга етади, мисрликлар эса бир ой давомида ҳар куни озиқ-овқат учун 94 миллион доллар сарфлашади.
Аксарият халқаро парвозлар тўхтаб, Саудия Арабистони Рамазон ойида миллионлаб мусулмонлар қилган умра (кичик ҳаж) ни бекор қилди. Эҳтимол, жорий йилнинг июл ойида бўладиган Ҳаж ҳам бекор қилинади.
Ҳар бир мусулмон, ҳаётида камида бир марта Маккага ҳаж қилиши керак. Саудия Арабистони ҳар йили уларнинг асосий мақсади муқаддас жойларни зиёрат қилиш бўлган тахминан 20 миллион кишини қабул қилади. Диний аҳамиятдан ташқари, зиёрат Қироллик учун муҳим даромад манбаи бўлиб ҳам хизмат қилади.
Мусулмон мамлакатларидаги сайёҳлик агентликларининг аҳволи ҳам қийин, чунки авиачипталар, меҳмонхоналар ва транспорт харажатлари олдиндан тўланган. Индонезиядаги Умра ва Ҳаж ташкилотчиларининг ҳисоб-китобларига кўра, унинг аъзолари фақат умра ҳақидаги бекор қилинган буйруқлари учун 71 миллион доллар тўлашлари керак.
Ҳар йили 1,2 миллиондан ортиқ индонезияликлар умрага боради. Ҳаж зиёратининг бекор қилиниши молиявий томондан олдиндан буюртма қилинган транспорт ва меҳмонхоналарга зарар етказади.
Йўловчиларнинг бекор қилинган рейсларни қоплаш тўғрисидаги илтимосига жавобан авиакомпаниялар рейсларни кечиктиришни таклиф қилишди, аммо бу вақтни режалаштириш ҳали мумкин эмас.
Аммо, эҳтимол, Рамазонда чекловларнинг асосий қурбонлари кўча бозорларида пул ишлайдиган юз минглаб савдогарлар бўлиши мумкин. Улар Рамазон ойи давомида бир йиллик даромад оладилар деб ҳисоблаш қоида бўлиб қолганди.
Малайзия савдогарлар ва ишбилармонлар уюшмасининг маълумотларига кўра, ҳукумат барча бозорларни ёпиб қўйган Малайзияда баъзи савдогарлар бир ўринга 9000 долларгача пул тўлайдилар.
Ресторан бизнеси асосан етказиб бериш билан онлайн буюртмаларга ўтган бир пайтда, кўча кафеларининг даромади эгаларига етказиб бериш хизматлари учун ҳақ тўлашга имкон бермайди.
Бундай ҳолатларда, графика дизайнери Амирул Рафиқ каби одамлар ёрдам қўлини чўзишади. У 2020 йил Facebook -даги Seremban Online Bazaar Ramadhan саҳифасини кўча дўконларига шахсий етказиб бериш тармоғи орқали ўз маҳсулотларини етказиб беришга ёрдам бериш учун очди.
"Рамазон бозорлари кичик тадбиркорлар учун жуда муҳимдир, чунки уларда кўпроқ фойда олишлари учун бир ой бор, -дейди у. - Facebook жамоалари кичик бизнес эгаларига Рамазон ойида ўз хизматларини тарғиб қилишда ёрдам беришлари керак."
Шунингдек, Рамазон реклама учун катта харажатлар даври, чунки миллионлаб кўзлар соатлаб телевизор экранларига боғланади ва телеканаллар том маънода рейтинглар учун курашадилар.
Нью-Йоркдаги интерфаол реклама бюросида улар сўнгги сўров натижаларига кўра, коронавирус рекламага 2008 йилдаги молиявий инқироздан ҳам кўпроқ зарба беришига ишонишади.
Буларнинг барчаси "Рамазоннинг махсус дастурлари" га таъсир қилиши мумкин, масалан, Покистонда ўйин шоулар ва диний ток-шоулар телевизион трендга айланиб, кўп соат давом этадиган кўп миллионли даромад олиб келади.
Яқин Шарқда томошабин умуман телекўрсатувлардан завқ ололмаслиги мумкин, чунки серияларнинг қарийб 70 фоизи тугалланмаган ва суратга олиш чекловлар туфайли бекор қилиниши мумкин.
Аммо бундан ҳам кўпроқ ташвишга соладиган нарса шундаки, анъаналар бузилиши мумкин. Истанбул ва Триполи аҳолиси ёрқин кийим кийган эркакларнинг кўчаларда айланиб юришларини ва саҳарликка уйғотиш учун барабанларни чалишаётганини кўришга одатланганлар. Ийд-ал-Фитр байрами яқинлашганда, бу одамлар садақа йиғиб юришади.
Бугунги шароитда уларга кўчага чиқишларига рухсат бериладими?
Манба: TRT World
