Ахборот маконида ишлатиладиган янги атама ҳам тез орада муомаладан "қабул қилиб бўлмайдиган" ёки "ҳақоратли" сифатида йўқолади ва унинг ўрнига бошқа таъриф берилади. Бундай ҳийла-найрангнинг вазифаси жамиятнинг барча зарур ижтимоий ўзгаришларини ёки хатти-ҳаракатларини камтарлик билан ва ғазабланмасдан, кундалик ҳаётнинг нормаси сифатида қабул қилиши учун жамоатчилик фикрини шакллантириш орқали муаммонинг моҳиятини аниқ белгилашдан ажратишдир.
Натижада «ҳарбий йўл бостириб кириш» «тинчлик ўрнатиш миссияси»га айланади. Ҳақиқий агрессор ҳарбий ҳаракатлар ва аҳоли геноцидини амалга ошириб турган бир пайтда бутун дунёда бу «озодлик ва демократия курашчиларининг тинчлик ўрнатиш миссияси» бўлиб кўринади.
Бундай манипуляциянинг бошқа томони «тасаввурни алмаштириш» ҳисобланади.
Тасаввурларни алмаштириш - бу одам онгида объект ёки вазият моҳияти ҳақидаги бузиб кўрсатилган образлар билан боғлиқ бўлган тасаввурларни алмаштириш учун онгни қайта дастурлашнинг ижтимоий-психологик усулидир. Ушбу услуб тушунчани алмаштириш билан жуфтликда яхши ишлайди ва ўқимаган одамларга ёки маълум бир соҳада етарли маълумотга эга бўлмаганларга энг катта таъсир кўрсатади. Мураккаб таъсирлар натижасида манипуляторлар жамият онгида, масалан, яхши одамнинг қиёфасини илгари ҳеч қачон бўлмаган турли хил уйдирма ҳикоялар тўқиш асосида учига чиққан ярамас образи билан алмаштириш имкониятига эга бўлади.
Жамоатчилик фикрини шакллантириш ва психологик таъсир асосий манбалари қуйидагилар ҳисобланади:
ОАВ (телевидение, газеталар, интернет, радио);
Кино (фильмлар ва сериаллар, мультфильмлар);
Нуфузли кишилар фикрлари (жамоатчилик фикри етакчилари ёки профилли мутахассислар);
Мусиқа (қўшиқлар ва клиплар);
Компьютер ўйинлари;
Тарих.
Умуман олганда, тақдим этилган барча таъсир манбалари ўзларига юкланган вазифаларни муваффақиятли бажармоқда ва томошабинни ёшига ҳам, ёшига қараб онгини ҳам ўзига тортган ҳолда ёши ва мафкуравий хусусиятлари бўйича мукаммал тақсимлайдилар. Энди, биз кўриб чиқаётган технологиянинг аниқ мисолларини таҳлил қиламиз.
«Ҳақиқий эркак» образини алмаштириш
Ҳақиқий эркак ким ўзи? У қандай кўринишга эга? Ўзини ҳақикий эркак деб аташ учун одам нималарга эга бўлиш керак? Ўйлайманки, ҳар бир аёлнинг хаёлида, эҳтимол, у ўз ҳаётида учратишни хоҳлайдиган идеал эркакнинг ўзига хос образи бўлади. Маълумки, ҳар бир инсон турли хил фазилатларга эга, уларнинг баъзилари бошқаларга қараганда кўпроқ ёки камроқ ифодаланади. Хўш, ўғил ва эркак ўртасидаги фарқ нима?
Бугунги кунда бу барча фазилатлар бизнинг болаларимизда аста-секин таъсир этувчи барча воситалар: оммавий ахборот воситалари, телевидение, кино ва мусиқа орқали йўқ қилинмоқда. Телевизорлар экранларда биз кўпинча бош қаҳрамонларнинг образларини масъулиятсиз, инфантил, мувозанатсиз ва аксарият ҳолларда ёки дунёни қутқарадиган суперқаҳрамонлар ёки ўз ҳаётларини сақлаб қолиш учун бошқаларни ўлдирадиган ёки хиёнат қиладиган ахлоқсиз одамлар билан ифодаланган шахслар сифатида кўрамиз.
Фильмлар ёки телевизион дастурларнинг бош қаҳрамонлари кўпинча ижобий хусусиятларга эга эмаслар, чунки бундай саҳналарни кузатиб, бола шунчаки персонажларнинг хатти-ҳаракатларини нусха кўчиради ва кейинчалик ўзини телевизор экранидаги қаҳрамонлар каби тута бошлайди. Бошқача қилиб айтганда, ҳақиқий эркак қиёфасини алмаштириш, бу одам қандай хусусиятларга эга бўлиши кераклигини алмаштиришдан иборатдир. Бундай доимий ҳийла-найранглар натижасида жавобгарлик масъулиятсизликка ўзгаради, собитқадамлик ўрнига ўйин-кулги истаги пайдо бўлади, бунда алкоголсиз дам олиш - пулни ҳавога совуриш ҳисобланади, ватанга бўлган муҳаббат ва ҳурмат ўз халқидан нафратланиш ва биринчи имкон туғилиши билан тезроқ чет элга "сурвориш" истаги билан алмашади.
«Ҳақиқий аёл» образини алмаштириш
Ҳақиқий аёл, эрига содиқ хотин, меҳрибон ва ғамхўр онанинг образи бугунги кунда мақсадли йўналтирилган ҳолда енгилтабиат, шаҳватпараст, масъулитсиз ва ғаразгўй аёл образи билан алмаштирилди. Худди ўша таъсир кўрсатиш воситаларининг (оммавий ахборот воситалари, телевидение, кино, мусиқа) таъсири остида қизларнинг онгида аста-секин эркаклар севадиган ва ҳурмат қиладиган маълум бир "Гўзаллик" образи намоён бўлади. Бундай қиз қандай қилиб тўғри кийиниш кераклиги ҳақида маълумотни тезда ўзлаштиради, чунки агар охирги модада кийинмаса, у эркакларга ёқмай қўяди, шундай экан, йигитлар унинг узун оёқлари гўзаллигини қадрлашлари учун калта юбка кийиши керак.
Энди қизларнинг келажак авлоди қандай қилиб ва нима учун бўянишни билади, ахир “табиат” негадир у орзу қилган гўзалликни унга "туғилишидан" бермаган! Эркакларга ёқиш учун «макияж» ва «шоппинг» кўникмаларини эгаллаш, умуман олганда, "трендда" бўлиш керак. Ушбу югур-югурлар ва муаммолар қуршовида ўқиш учун етарли вақт бўлмайди, қолаверса, ўқишнинг нима кераги бор ўзи, ахир у олигархга турмушга чиқиши ёки ҳеч бўлмаганда киноактриса ёки қўшиқчи бўлишини аниқ билади-ку.
Оммабоп маданиятда эрига содиқ ва меҳрибон бўлган аёлнинг образи мажбурий равишда имкон қадар кўпроқ шериклар билан жинсий тажрибага эга бўлиши лозим бўлган енгилтак қиз образига муваффақиятли тарзда алмаштирилади, чунки эркаклар учун (бундай аёллар фикрига кўра) жинсий алоқа деярли ҳаво каби зарур. Шунинг учун катта тажрибага эга бўлган қиз бўлғуси эркагининг эҳтиёжларини қондира олади деб тахмин қилиш мантиқан тўғри бўлади.
«Педераст» атамасини алмаштириш
Педераст (грек. παιδεραστ?ς яъни πα?δος, «ўғил бола» +?ραστ?ς, «севувчи») –дастлабки паллаларда бу атама ўзгартирилган ва «гомосексуалист» сифатида муомалага киритилган. Ушбу атама жамият онгида салбий маънони англата бошлаши билан у "сиёсий жиҳатдан тўғри эмас" деб тан олинди ва жамият ҳали таниш бўлмаган бошқа, "гей" атамаси билан алмаштирилди. Шу билан бир пайтда одамларга қоидага кўра, четдан қараганда тарихий, мифологик ёки илмий асосга эга бўлган маълумотлар ташланади. Кўпинча бу ўйлаб топилган, ёлғон бўлиб, одамлар назарида "Британиялик олимлар" каби тадқиқотчилар томонидан тез орада асосланади ва исботланади.
Ушбу алмаштириш жамият олдида ўз аҳамиятини йўқотганда, "жинсий озчиликлар" ёки "ҳаворанглар" каби бошқа атамалар пайдо бўлди ва манипуляция алгоритми Ғарб жамияти педерастларни ҳаётий меъёр сифатида қабул қилгунга қадар қайта ва қайта такрорланди. Шунга ўхшаш жараёнлар бугунги кунда Россияда ҳам бошланган.
«Аборт» атамасини алмаштириш
Аборт - бу тиббий атама бўлиб, ҳомиладорликни сунъий тарзда тўхтатишни англатади. Шифокорлар абортни ҳали туғилмаган боланинг тўқимасини она қорнидан олиб ташлаш деб тушунишади. Аёл тегишли клиникага "Менда муаммо бор, мен ҳомиладорман" деган сўзлар билан келганда, маҳаллий шифокорлар уни тинчлантирадилар ва бола ҳали қорнида шаклланмаганлигини, шунинг учун уни олиб ташлаш мумкинлигини ва ҳаммаси жойида бўлишини тушунтиришади. Шунчаки операция учун пул тўлашингиз керак, бўлди! Бундан ташқари, буларнинг барчаси худди бирон бир ёмон нарса бўлмаганидек тақдим этилади.
Фарқ нима эканлигини ва тушунчани алмаштириш қаерда эканлигини билиш учун аборт - бу она қорнидаги болани ўлдириш ва табиат қонунларининг энг жиддий бузилиши эканлигини билиш керак, шунинг учун бошқа ҳеч қандай эртак ва баҳоналар бу ҳаракатни оқлай олмайди. "Аборт - ҳомиладорликнинг сунъий равишда бекор қилиниши" таърифи - бу инсон онгини ҳодисанинг моҳиятидан узоқлаштирадиган алмаштиришдир.
Шундай қилиб, ҳақиқий белги - "она қорнидаги болани ўлдириш" ибораси "аборт қилиш" атамаси билан алмаштирилди ва кейинчалик ушбу атама учун янги таъриф ўйлаб топилди.
«Этил спирти» атамасини алмаштириш
Этил спирти барча алкогол ичимликларнинг таркибий қисми эканлигини ҳамма билади, аммо этил спирти таърифи махсус ўзгартирилганлигини ва 20 йил давомида ГОСТдан матннинг бир нечта сатри ғойиб бўлганлигини ҳамма ҳам билмайди. Натижада этил спирти озиқ-овқат маҳсулотига айланди, таркибида у бўлган ичимликлар озиқ-овқат дўконларининг расталарида тўлиб кетди.
Келинг, этил спирти ҳақида тушунчани алмаштириш нимада эканлигини кўриб чиқайлик. 1972 йилда СССР Давлат стандартлари қўмитаси (ГОСТ 18300-72) қуйидаги таърифни қабул қилди:
"Этил спирти - ўзига хос ҳидли тез ёнадиган суюқлик, бу асаб тизимининг қўзғалиши, сўнгра фалажланишига олиб келадиган кучли гиёҳванд воситалар қаторига киради"
10 йилдан сўнг ГОСТ га ўзгаришлар киритилди ва таъриф бошқача янграй бошлади:
"Этил спирти - ўзига хос ҳидли тез ёнадиган суюқлик, кучли гиёҳванд воситалар қаторига киради"
1993 йилда ГОСТ охирги марта ўзгартирилди, шундан сўнг алкогол озиқ-овқат маҳсулоти деб ҳисобланади ва унинг таърифи қуйидаги кўринишга эга бўлди:
"Этил спирти ўзига хос ҳидли тез ёнадиган суюқликдир"
«Уламолар, аҳли илмлар» атамасини алмаштириш
Уламолар ким дейилганда энг аввало Бухорий, Термизий, Абу Ҳанифа, Молик, Аҳмад, Заҳабий, Нававий ва яна минглаб забардарст уламоларни тушунамиз. Деярли ҳамма мусулмонлар уларни ҳурмат қилади ва уларга эргашади. Аммо, бугун динни асл моҳиятини бузиб кўрсатадиган ёки маълум бир доиралар, фирқалар манфаати учун диний аҳкомларни қурбон қилиб, фисқу-фасод тарқатадиганлар ҳам чиққан. Улар ўзларини аҳли илм, уламо сифатида халққа тақдим қилиш йўли билан ҳақиқий уламо деган тушунча ва улар ҳақидаги тасавурни (ҳали бунга ҳақли бўлмасаларда) ўзларига нисбат беради. Бундай қўғирчоқлар ўзларига ҳақиқий уламоларга бўлган иззат ва хурматни талаб қилишади, фақат бизга эргашинглар дейишади... (бу алоҳида кенг мавзу)
