Никколо Макиавеллининг «Уруш санъати» (италянча: Dell'arte della guerra) асари 1521 йилда нашр этилган бўлиб, у ҳарбий стратегия, фуқаролик бурчи ва давлат бошқаруви ҳақидаги фикрларини баён этган муҳим фалсафий-сиёсий трактат ҳисобланади. Бу асар Макиавеллининг «Ҳукмдор» (Il Principe) асаридаги ғояларини ҳарбий соҳада ривожлантирган давоми сифатида ҳам қаралади.
Асарнинг мазмуни ва асосий ғоялари
Асар суҳбат шаклида ёзилган бўлиб, унда Фабрицио Колонна номли персонаж орқали Макиавелли ўз қарашларини баён этади. Асарнинг асосий ғоялари қуйидагилардан иборат:
- Фуқаролик армияси: Макиавелли профессионал ёлланма аскарлар ўрнига фуқаролардан ташкил топган армияни афзал кўради. Унинг фикрича, фуқаролар ўз ватани ва эркинлиги учун жон фидо қилишга тайёр бўлади.
- Қудратли давлат учун ҳарбий тайёргарлик: У ҳарбий тайёргарликни давлатнинг барқарорлиги ва мустақиллигини таъминловчи асосий омил деб ҳисоблайди.
- Миллий ғурур ва фуқаролик бурчи: Макиавелли фуқароларни ўз давлатини ҳимоя қилишга даъват этади ва буни ҳар бир инсоннинг бурчи деб билади.
Мусулмонлар учун аҳамияти
Макиавеллининг «Уруш санъати» асаридаги баъзи ғоялар Ислом динидаги жанг ва тинчлик, адолат ва фуқаролик бурчига оид таълимотлар билан уйғунлашади:
- Фуқаролик бурчи ва жамоат масъулияти: Исломда ҳам жамоат манфаатини ҳимоя қилиш ва фуқаролик бурчи муҳим аҳамиятга эга. Макиавеллининг фуқароларнинг ўз давлатини ҳимоя қилишга даъвати бу нуқтаи назардан қизиқарли бўлиши мумкин.
- Адолат ва давлат бошқаруви: Исломда адолатли бошқарув ва зулмга қарши курашиш муҳим принциплардан ҳисобланади. Макиавеллининг давлат барқарорлиги ва қудратини таъминлашга қаратилган фикрлари бу мавзуларда мулоҳаза юритишга туртки бўлиши мумкин.
Ўқиш ва тадқиқ қилиш учун тавсиялар
Агар сиз Макиавеллининг бу асарини ўрганишни истасангиз, қуйидаги манбаларни тавсия қиламан:
- Асарнинг ўзбек тилидаги таржимасини топишга ҳаракат қилинг. Бу сизга матнни яхшироқ тушунишга ёрдам беради. (Асар Абу Муслим тарафидан таоржима қилинган. Янги аср авлоди» нашриёти)
- Шарҳлар ва таҳлиллар: Асарга оид академик таҳлиллар ва шарҳларни ўрганиш, унинг тарихи ва таъсирини чуқурроқ англашга ёрдам беради.
- Солиштирма таҳлил: Асарни Ислом фалсафаси ва сиёсий таълимотлари билан солиштириб ўрганиш, умумий нуқталар ва фарқларни аниқлашга ёрдам беради.
Абу Муслим
Эълон
«Заковат дурдоналари» сериясида тез кунда «Янги аср авлоди» нашриётида чоп этилиши кутилаётган Никколо Макиавеллининг «Ҳукмдор» китоби.... (Абу Муслим таржимаси)
Тўпламда Макиавеллининг сиёсат фалсафасига оид «Ҳукмдор» ва «Уруш санъати» асарлари ўрин олган...
