Дин холис Аллоҳники экани ҳақида

Мотуридия аталмиш ақидавий йўналишнинг асос ва қоидаларини Абу Мансур Мотуридийнинг ўзи кашф қилган эмас. Чунки ақоиднинг асослари, арконлари ва бандлари унгача ҳам муайян даражада шаклланган эди. Ақида илми тобеинлар давридан бошлаб, яъни II ҳижрий асрда мустақил фан сифатида кўзга ташлана бошлаган.

Жамоатни лозим тутишдан мурод, ҳақни ва унинг аҳлини, гарчи кам бўлса-да, кўп одамларни эмас, маҳкам тутишдир. Бу инсон фаҳмига хато тушиши мумкин бўлган нарсадир. Бу унга эътибор бериши лозимдир. Имом Ибн Ҳазм роҳимаҳуллоҳ “Ал-иҳком фи усул ал-аҳком” китоби “Бўлинишлар ва жамоат” бобида қуйидагиларни айтган:

Аҳли сунна ўзаро илмий ва амалий масалаларда ихтилоф қилишарди. Лекин улар ўз йўлларини - хилоф ҳажми қанчалик улкан бўлмасин - асосий нарса, яъни жамоатни, бирликни сақлаш, аҳиллик, фирқаланиш ва бир-бирини айблашни йўқотишда - ўзаро эҳтиром, аҳиллик ва дўстликдан иборат бўлган баҳс-мунозара одоби билан маҳкам тутдилар.

Мусулмонларнинг катта қисмини ташкил этувчи аҳли суннат вал жамоат ақида борасида асосий нуқталарда барчалари иттифоқдадирлар. Лекин Аллоҳ таолони васф этувчи баъзи оят ва ҳадислар талқинида ҳижратнинг икки юзинчи йилларига келиб баъзи тоифалар чиқа бошлади.

Ўтган асрнинг иккинчи ярми дунё ижтимоий-маданий ҳодисаларидан бири сифатида Исломнинг тикланиши билан ёдда қолди. Мусулмонлик феноменини таҳлил қилишга бағишланган илмий асарлар кенг жамоатчилик мулкига айланганлиги ҳам табиий.