Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг зуҳдлари
Сийрат китобларидан биламизки, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам дунёда зоҳидона ҳаёт кечирдилар. У зот ўз ҳаётларида дунёга берилмадилар, унга мойил бўлмадилар, ҳатто парво ҳам қилмадилар. Роббининг амри ва қайтариғига итоат этиб, дунё зебу зийнатларидан юз ўгирдилар: «Кўзларингни уларнинг айримларини синашимиз учун биз баҳраманд қилган дунё ҳаётининг турли зийнатларига тикмагин. Роббингнинг ризқи яхши ва боқийдир»(Тоҳа сураси, 131 -оят.).
Шайх Фузайл ибн Иёз
Тасаввуф тарихида сўфийлар ҳаёти ва фаолиятида ажаб-товур воқеалар, фавқулодда ҳодисалар, ногаҳоний таъсир натижасида янги ҳаёт тарзини бошлаш ҳолатлари кўп учрайди. Машҳур Шайх Фузайл ибн Иёзнинг ҳаёт йўли ҳам ана шундай кечган.
Фузайл тахминан 110/728 йилда Марв шаҳрида туғилган. Унинг болалик ва йигитлик онлари Сарахс, Обевард шаҳрида ўтган. Фузайлнинг йигитлик палласида инсонпарвар, адолатпарвар, халққа зулм ўтказадиган ҳукмрону зодагонларга нафрат кўзи билан қарагани учун йўлтўсарлар гуруҳига қўшилиб кетгани, сўнг тавба қилиб, ирфон йўлига ўтиши ҳақида кўплаб ривояту ҳикоятлар тарқалган.
Зуннун Мисрий
Савбон ибн Иброҳим ибн Абулфайз Зуннун Мисрий IX-X асрларда яшаган улуғ машойих, ўз даврининг қутби, маърифат султони, тариқат акобири, илоҳий сирлар маъданидир.
Абу Бакр Аш-Шиблий
Абу Бакр Дулаф ибн Жаъфар Шиблий Шарқнинг буюк авлиёларидандир. Унинг ота-боболари асли ўратепалик бўлиб, кейинчалик Бағдодга кўчиб боришган.
Ҳасан Басрий
Кўплаб шайхларга пешволик қилган, замонасининг аксарият арбобларини ақлу заковати билан лол қолдирган машойихлардан бири Ҳасан Басрийдир.
Ибн Жавзий роҳимаҳуллоҳнинг узлати
Имом Ибн Жавзий роҳимаҳуллоҳ жуда фойдали ва нозик китоби - “Сойдул хотир”нинг кўп ўринларида ушбу узлатни назарда тутган: