Имоми Аъзам раҳматуллоҳи алайҳнинг ҳаётлари, ижодлари ва уламолар наздидаги мартабалари
Ҳанафий мазҳаби асосчиси, илм-у тақвода уммат пешвоси, ислом дунёсида Имоми Аъзам номи ила машҳур бўлган Абу Ҳанифа Нўъмон ибн Собит ал-Куфий раҳматуллоҳи алайҳ 80/699-йил Куфа шаҳрида (ҳозирги Ироқ давлати ҳудудида жойлашган) таваллуд топиб, 150/767-йил вафот этганлар ("Тарихи Бағдод” китоби).
Саждага бориш ва ундан туриш кайфияти
Гоҳ-гоҳида юртимиз мусулмонлари ўртасида саждага боришнинг кўриниши борасида ҳам ихтилофлар чиқиб туради. Баъзилар саждага боришда бизда одатга айланган дастлаб тиззалар кейин қўлларни ерга қўйиш ўрнига, аввал қўлларини кейин оёқларини ерга қўйишади. Ўзларининг бу ишларига далиллар ҳам келтирган бўлишади. Қуйида бу мавзуда ҳанафий уламолар келтирган далилларни ва уларга қарши келтирилган далилларга жавобларини кўриб чиқамиз.
Намозга киришда қўллар қаергача кўтарилади?
Намозда такбири таҳрима айтаётган пайтда қўл кўтариш суннат амаллардан. Лекин кўлни қаергача кўтариш ҳақида мазҳаблар ўртасида ихтилоф бор. Албатта, агар ҳамма ўз мазҳабига амал қилса, муаммо йўқ. Аммо минг йиллардан бери ҳанафий мазҳабига амал қилиниб келаётган юртда туғилиб-ўсган кишилар, ота-боболарининг мазҳабига хилоф қилишгани муам-мо келтириб чиқаради. Бир-иккита ҳадисларни билиб олиб, қолган хаммани, айниқса, қилаётган амалларига далил келтира олмайдиганларни бидъатчига чиқариб тураверадилар. Қуйида қўлни қулоққача кўтариш тўғрисидаги далиллар ва бошқаларнинг эътирозларига жавобларни келтирамиз.
Фиқҳий мазҳабларга эргашиш зарурати
Тақлид сўзи араб тилида, бирор нарсани бўйнига осиб олиш, мансабга тайин қилиш, мажбурият юклаш, ўхшатиш, маъноларини билдиради. Ўзбек тилининг изохди луғатида эса, фаолиятда ўзгаларга эргашиш, ўзгалар намунаси асосида иш олиб бориш маъноларини билдириши келтирилган.
Қабристонда Қуръон тиловат қилиш
Бизга маълумки, ота-боболаримиз ўтганларга атаб Қуръон тиловат қилиш, турли хайр садақотлар бериб ундан ҳосил бўлган савобни маййитга бағишлаш борасида олдинлари ихтилофсиз амал қилиб келганлар.
Витр намозини уч ракат ўқиш масаласи
Ҳозирда ихтилоф чиқараётган тоифанинг содда мусулмонларнинг бошини айлантириш учун ўйлаб топган масалаларидан бири витр намози ҳисобланади.
Фарз намозларидан аввалги ва кейинги суннатлар
Бизнинг ўлкаларда фарз намозларидан аввал ва кейин ўқиладиган намозларни суннат, бошқа ихтиёрий намозларни эса нафл намозлар деб аталиши урфга кирган. Аслида фарз намозлардан аввал ва кейин ўқиладиган нафл намозларни суннати муаккада ҳисобланади. Таъкидланган суннатларни Пайғамбаримиз соллаллоху алайҳи васаллам доим ўқиб юрганлар, жуда кам ҳолатларда тарк қилганлар.
Рукудан аввал ва кейин қўл кўтариш
Ҳанафий ва Моликий мазҳаб уламолари намозда рукудан аввал ва рукудан кейин ёки учинчи ракатнинг қиёмига турганда қул кўтарилмаслигини айтадилар (буни рафъул-ядайн масаласи ҳам дейилади). Бу сўзларига қуйидаги ҳадисни далил қиладилар:
Намоздан кейин тиловат қилишнинг ҳукми
Динимизда Қуръон тиловати энг савобли амаллардан бири эканлигини доимо эътироф қилиб келинган. Яқин йилларгача намоздан кейин Қуръон тиловати қилиш жоиз ёки жоиз эмаслиги тўғрисида ихтилоф бўлмаган. Буни олимлар ҳам омма халқ ҳам дуруст деб билишган. Зеро, нафл ибодатлар орасида афзали - Қуръони карим тиловатидир.
Имомга иқтидо қилган кишининг қироат қилиши
Ҳозирги кунда сохта салафийлар томонида қўзғаладиган мавзулардан яна бири, намозда имомга иқтидо қилган киши Фотиҳа сурасини қироат қилиш масаласидир. Салафийларга кўра хоҳ жаҳрий ўқиладиган намоз бўлсин, хоҳ махфий бўлсин имомга иқтидо қилган киши Фотиҳа сурасини ўзи ичида ўқиши фарз, дейдилар. Улар бунга Имом Бухорий ва бошқа муҳаддислар ривоят қилган Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг: