АҚШ томонидан кучли қўллаб-қувватланганига қарамай, Афғонистон раҳбарияти жангарилар билан урушдан воз кечди ва америкаликлар афғонларнинг ўрнига бу урушни давом эттиришлари керак эмас. АҚШ қўшинларининг Афғонистонда бўлишни давом эттириши «можаронинг авж олиши» ва америкали ҳарбийлар учун йўқотишлар билан таҳдид соларди. Бу ҳақида 16 август куни АҚШ президенти Жо Байден Кобулдаги сўнгги воқеаларга изоҳ бериб ўтганда гапирди.
«Мен президент лавозимини эгаллаганимда олдинги президент Доналд Трамп билан «Толибон» ҳаракати ўртасида эришилган битимни мерос қилиб олгандим». Унга кўра, АҚШ қуролли кучлари 2021 йил 1 майгача Афғонистондан чиқиб кетиши керак эди. Мен сизнинг президентингиз сифатида қилишим керак бўлган танлов бу келишувга амал қилиш ёки «Толибон»га қарши курашга қайтишга тайёр бўлиш эди. 1 майдан кейин ўт очиши тўхтатиш режими йўқ эди. 1-майдан кейин қуролли Кучларимизни ҳимоя қилувчи келишув йўқ», — деди у.
Америка етакчисининг сўзарига кўра, у келишувга риоя қилиш ва «можаронинг авж олиши» ўртасида бирини танлаган.
Қўшма Штатлар Афғонистон халқини қўллаб-қувватлашда давом этади ва уларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилади, дея қўшимча қилди Байден.
«Биз афғонларни қўллаб-қувватлашда давом этамиз, дипломатиямизда, халқаро таъсирда ва гуманитар ёрдамда етакчилик қиламиз. Зўравонлик ва беқарорликнинг олдини олиш учун минтақавий дипломатияни тарғиб қилишда давом этамиз, — деди у. — Афғонларнинг асосий ҳуқуқларини ҳимоя қилишда давом этамиз».
Байден шунингдек, қўшимча қилдики, «Россия ва Хитой Америка Қўшма Штатларининг Афғонистонга чексиз ресурслар ва пул киритишини истарди».
«Бизнинг асосий стратегик рақибларимиз — Хитой ва Россия — Афғонистонни барқарорлаштириш борасида чексиз ҳаракатлар йўлида миллионлаб доллар маблағлар ва ресурслар киритишидан бошқа нарсани истамаган бўларди», — деди у.
Афғонистон раҳбарияти АҚШ томонидан кучли қўллаб-қувватланганига қарамай, жангариларга қарши курашдан воз кечди ва америкаликлар афғонларнинг ўрнига бу урушни давом эттирмаслиги керак эди, дея қайд этди Байден.
Байденнинг айтишича, АҚШ қўшинларини Афғонистондан олиб чиқиш қароридан афсусда эмас. «Кўриб турганимиздан қаттиқ хафа бўлдим, - деди у. - Лекин АҚШнинг Афғонистондаги урушини тугатиш ва у ерда ҳам, дунёнинг бошқа қисмларида ҳам терроризмга қарши курашга эътибор қаратишда давом этиш қароридан афсусланмайман».
«Бошқа мамлакатда фуқаролик урушида америка қўшинларининг иштирок этиши АҚШнинг миллий манфаатларига мос келмайди. Мен ўз қароримга тўла содиқ қоламан», - хулоса қилди у.
Байден қўшинларни олиб чиқиш қарори ҳақида нима деган эди
Америка раҳбари 2021 йилнинг 14 апрелида АҚШ қўшинларини Афғонистондан олиб чиқиш қарорини эълон қилди. Буни уларнинг бу ерда мавжудлиги «республиканинг барқарор ҳукуматини яратишга ёрдам бермаслиги» билан изоҳлади. Байденнинг айтишича, бундан 10 йил аввал АҚШнинг 44-президенти Барак Обама Афғонистонга ташриф буюриб, бу мамлакатдаги вазият ҳақида гапириб беришни сўраган.
«Бу сафар давомида кўрганларим, фақат Афғонистон халқи ўз мамлакатига раҳбарлик қилиш ҳуқуқига ва бурчига эга эканлигига, АҚШ қуролли кучларини чексиз кенгайтириш эса барқарор афғон ҳукуматини ярата олмаслиги ва қўллаб-қувватлай олмаслигига ишончимни кучайтирди», — деди Байден.
«Афғонистонда бўлишимиз, аввало, у ерга борганимиз сабабига: Афғонистонни яна Ватанимизга ҳужумлар уюштириш учун база сифатида фойдаланилмаслигини таъминлашга қаратилган бўлиши керак, деб ҳисоблар эдим.
Биз бунга эришдик, биз бу мақсадга эришдик», — деб таъкидлади Оқ уй раҳбари.
Шунингдек, у америкалик ҳарбий хизматчилар "ал-Қоида" террорчилик тармоғи раҳбари Усама бен Ладен йўқ қилинганидан 10 йил ўтиб, Афғонистон ҳудудини тарк этаётганини таъкидлади.
Байденнинг айтишича, у иттифоқчилар ва Кобул билан маслаҳатлардан сўнг АҚШ нинг Афғонистондаги урушига якун ясаш ҳақида қарор қабул қилган.
«Иттифоқчиларимиз ва ҳамкорларимиз билан, қуролли Кучларимиз ва разведка ходимлари раҳбарияти билан, дипломатларимиз ва ривожланиш бўйича мутахассислар билан, Конгресс ва вице-Президент билан, шунингдек, Афғонистон президенти Ашраф Ғани ва бутун дунёдаги бошқа кўплаб раҳбарлар билан яқин маслаҳатлашувлардан сўнг, мен АҚШ иштирок этган энг узоқ муддатли урушни тугатиш вақти келди, деган хулосага келдим» - деди у.
«Америка қўшинларининг уйига қайтиш вақти келди», — қўшимча қилди Байден.
«Иттифоқчиларимиз ва ҳамкорларимиз деярли 20 йил давомида биз билан елкама-елка туриб, умумий миссияга қўшган ҳиссалари учун чуқур миннатдормиз. Режа қуйидагича: бирга кел, бирга кетамиз», — хулоса қилди АҚШ президенти.
«Чексиз уруш»
2001 йил 11 сентябрда АҚШ да жаҳон тарихидаги энг йирик террорчилик ҳаракатлар серияси содир этилди, натижада қарийб 3 минг киши ҳалок бўлди ва 6 мингдан ортиқ киши яраланди. Тергов натижаларига кўра, ФҚБ террор ҳужумларига «ал-Қоида» ташкилоти алоқадорлиги ҳақидаги далилларни шубҳасиз, деб ҳисоблаган. 2001 йилнинг октябрида Афғонистонда ушбу террорчи ташкилотнинг базасини йўқ қилиш, унинг раҳбарлари Усама бен Ладен ва Холид Шайх Муҳаммадни қидириб топиш мақсадида АҚШ ва Буюк Британия операцияси бошланди.
2020 йилнинг 29 февралида президент Трамп бошчилигидаги АҚШнинг аввалги ҳукумати ва радикал «Толибон» ҳаракати Дохада тинчлик битимини имзолади. Келишувларга кўра, Қўшма Штатлар, унинг иттифоқчилари ва коалиция 14 ой ичида (2021 йилнинг 1 майига қадар) Афғонистондан барча қўшинларини олиб чиқишга ваъда берган. Шу билан бирга, «Толибон» Афғонистон ҳудудидан АҚШ ва унинг иттифоқчилари хавфсизлигига таҳдид солувчи ҳаракатлар учун фойдаланмаслигини кафолатлади.
Афғонистондаги операция АҚШ тарихидаги энг узун хорижий ҳарбий кампанияга айланди, у чексиз уруш сифатида танилди. 2010-2013-йилларда уруш авжига чиққанда Афғонистондаги Ғарб кучлари сони 150 минг кишидан ошиб кетди. АҚШ ва НАТОнинг асосий жанговар кучлари 2014 йилда Афғонистондан олиб чиқиб кетилди.
