Шахслар (70)
Подкатегории
Тасаввуф аломалари (34)
Теҳронда ўлдирилган Фаластин қаршилик ҳаракати сиёсий бюроси раҳбари Исмоил Хония Фаластинни мустақил давлат сифатида тан олишга интилаётган кучли прагматист сифатида танилган эди. Айнан у Исроил билан ўт очишни тўхтатиш бўйича музокаралар олиб боришга масъул эди.
Шарқда «товус ул-фуқаро» лақаби билан шуҳрат қозонган Абу Наср Саррож ўз даврининг буюк машойихларидан биридир.
Шайх Абу Исҳоқ Иброҳим Козируний 352/963 йилда Шероздан унча узоқ бўлмаган Козирун қишлоғида ўрмончи оиласида туғилган. У ёшлигиданоқ Қуръон ўрганишга жиддий киришган. Басралик Абу Исҳоқ Абу Тамим ва шомлик Абу Али Муҳаммад ибн Исҳокдан Куръонни мукаммал ўрганган. Шайх Муҳаммад Хафиф суҳбатида бўлиб, тариқат сирларидан воқиф бўлган.
Тариқат аҳлининг пешвоси, илоҳий маърифат билимдони Шайх Абу Абдуллоҳ Хафиф 241/855 йилда Шероз вилояти ҳокиминииг қўшин бошлиғи хонадонида дунёга келган. Унинг онаси нишопурлик бўлган.
Ўз даврининг буюк машойихларидан бўлмиш Абу Исҳоқ Иброҳим Хаввос Бағдодда туғилган. Алишер Навоий унинг отаси Омилдан эканини таъкидлаган. Балоғат ёшигача отаси ва онасидан таълим олган. Сўнгра Бағдод мадрасаларида ўқиган. Тасаввуфга қизиқиб, Жунайд Бағдодий ҳамда Ҳасан Нурий қўлида таҳсил кўрган.
Риёзат, зухд ва парҳезкорликда барчага намуна бўлган Муҳаммад ибн Исмоил Абу Абдуллоҳ Мағрибий миллат шайхи ва авлиёларнинг устози деб улуғланган.
Абулҳусайн Аҳмад Нурий Хуросонда етишиб чиққан машҳур шайхлардандир. Шайх Нурий «замонасинииг ягонаси ва вақтининг муқтадоси ва тасаввуф аҳлининг зарофатликлари ҳамда муҳаббат ахлинииг шарофатликларидан эди» деб улуғланган. Машойихлар орасида «Амир ул-қулуб ва қамар ус-сўфия» деб фахр билан тилга олинган.
Ҳақиқат дарёси дурларининг ғаввоси ва тариқат султони Абу Муҳаммад Саҳл Тустарий 203/818 йилда Аҳвоз шаҳрида туғилган. Ёшлигидан амакиси Муҳаммад ибн Савор қўлида тарбияланган. Сўнг Аҳвоздаги мактаблардан бирида таълим олган. Улғайгач, илм излаб Басрага борган.
Абу Абдураҳмон Ҳотам Асамм Юсуф ўғли Шарқнинг буюк сўфий шайхларидандир. Ҳотам Асамм 151/768 йилда Балхда таваллуд топган.
Абу Солиҳ Ҳамдун ибн Аҳмад ибн Умар Қассор маломатийлик тариқатининг асосчиси ва тарғиботчиси, завқ арбоби ва шавқ асҳоби, тақво пири, мужоҳада ва мушоҳадада замонасининг ягонаси, соҳибназар шайх бўлган.
Абу Закариё Яҳё ибн Маъоз IX асрнинг буюк машойихларидан бўлиб, Балхда тақводор оилада дунёга келган.
Шаркда унинг риёзат ва кароматлари ҳақида кўп накд ва ривоятлар тарқалган. Юсуф ибн Ҳусайн Розий «бир юз йигирмата шаҳарни кезиб чиқиб, кўплаб уламо ҳамда шайхлар суҳбатида бўлдим, аммо Яҳё ибн Маъоздек қудратли донишмандни учратмадим» деб айтган.
Муҳаммад Сиддиқ Рушдий Яҳё Маъозни «ул чашмаи равзаи ризо, ул нотиқи ҳақойиқ, ул воизи халойиқ» деб таърифлаган. Халқ орасида «Яҳё Воиз» номи билан шуҳрат қозонган Яҳё Маъоз илми амалига муштарак, собитқадам, олийҳиммат ва гўзал хулқ соҳиби бўлган. Яҳё Маъоз араб ва форс тилларида кўплаб рисола ва шеърлар битган.
Яҳё Маъоз 258/871 йилда вафот этган.
Айтадиларки:
- Ҳақ сўзли кишини истайдиган бўлсангиз, Яҳё ибн Маъоз суҳбатига боринг. Аллоҳ таолонинг Яҳё деган икки дўсти бор: Бири пайғамбар, бири валийдир. Яҳё (а.с.) пайғамбарларнинг, Яҳё ибн Маъоз валийларнинг улуғйдир.
Яҳёнинг бир биродари бор эди. Маккага боргач, анча вақт истиқомат қилди. Бир куни биродаридан Яҳёга хат келди. Унда шундай сўзлар мужассам эди:
- Менинг уч ҳожатим бор эди. Икки муродим ҳосил бўлди. Ҳарамга келиш орзусида эдим, раво бўлди. Ўзимга муносиб хизматкор тилаган эдим, етишдим. Битта ҳожатим қолди. Истардимки, ўлмасимдан бурун сенинг жамолингни кўрсам ва бу дунёдан армонсиз ўтсам дейман.
Яҳё Маъоз жавоб ёзиб деди:
- Ҳарамдан ўзга ерда Аллоҳ йўқми? Эр киши шуки, қаерда бўлса ҳам Аллоҳ билан бўлгай. Махдумлик Аллоҳнинг сифатидир. Ходимлик эса банданинг сифатидир. Банда Аллоҳнинг сифатини тиласа, фиръавнликдир. «Сўшти тилагим сенсан» дебсан. Агар сенинг Аллохдан хабаринг бўлганида эди, вужудинг Аллоҳга шундай тўлган бўлар эдики, унга қариндошинг сиғадиган жой қолмаган бўлар эди. Агар Аллоҳни топган бўлсанг, мени нима қиласан?
Ғафлат билан умр кечирган олим, амирларга хушомад қиладиган уламо, тасаввуфдан сўз айтадиган муқаллид суҳбатидан йироқ бўлингки, ундан ҳеч бир наф йўкдир.
Касал бўлишдан қўрқиб таомдан парҳез қиладиган,бироқ дўзахга тушишдан қўрқиб гунохдан парҳез қилмайдиган ки-шининг ҳолидан ажабланаман.
Ҳар ким андишасиз сўзласа, пушаймон бўлади.
Бир киши Яҳё Маъоздан насиҳат қилишини сўради:
- Менга тўғри йўл кўрсатинг, нафсим азобидаман.
Яҳё Маъоз деди:
- Аввал ўзимнинг нафсимга ўгит берай, кейин сенга насиҳат қиламан. Агар нафсим менинг ўгитларимни олса, сен Ҳам насиҳатни қабул қиласан.
Айтдилар:
- Бир гуруҳ кишилар сиз ҳақингизда бўлмағур сўзларни айтиб, айблаяптилар, нима дейсиз?
Яҳё Маъоз деди:
- Агар Аллоҳ мағфиратига эришсам, уларнинг айбларидан зиён кўрмайман. Агар Аллоҳ мағфиратидан мосуво бўлсам, уларнинг айбларидан ҳам баттарман.
Улимни бир товоққа солиб бозорда сотадиган бўлсалар, унга охиратни севадиганлар харидор бўлади, холос.
Уч хислат авлиёлар сифатидир. Ҳар бир ишда Аллоҳга эътиқод қилиш, яхши ва ёмон ишларни Аллохдан деб билиш, қазога рози бўлиш ва балога сабр қилишдир.
Сўрадилар:
- Солиҳ киши қандай бўлади?
Яҳё Маъоз деди:
- Бойларга насиҳат кўзи билан боқадиган, йўқсилларга шафқат кўзи билан назар соладиган, ҳеч кимга кибр кўзи билан қарамайдиган, фақир кишиларга мухлис ва эътиқодли одам солиҳ бандадир.
Аҳли дунё хизматини дунёпарастлар қиладилар. Аҳли охират хизматини дунёдан озурда авлиёлар қиладилар.
Ҳар ким Аллоҳ билан бой бўлса, у доим йўқсилдир.
Сўрадилар:
- Ҳикмат ва донишмандлик илмига қандай эришилади?
Яҳё Маъоз деди:
- Дунё аҳлига насиҳат кўзи билан қараб, ҳеч кимга ҳасад қилмайдиган, ахди аёлига шафқат ва меҳрибонлик билан боқадиган, дарвешларга тавозеъ ва иззат кўзи билан қарайдиган, ҳеч кимсага кибр кўзи билан боқмайдиган кишиларда ҳикмат ва донишмандлик мужассам бўлади.
Авлиёлар риёкор бўлмайдилар, мунофиқлик ҳам қилмайдилар.
Ҳар ким Аллоҳни дўст билса, нафсини душман тутади
Сўрадилар:
— Мўмин ким?
Яҳё Маъоз деди:
- Мўмин шундай бандаки, агар фойдаси тегмаса, зарари ҳам тегмайди. Агар хурсанд эта олмаса, хафа ҳам қилмайди.
Агар кўнглингни кўтарадиган гап топа олмаса, ёмон сўз айтиб кўнглингни чўктирмайди.
Сўрадилар:
- Ёлғон нима?
Яҳё Маъоз деди:
- Ёлғон худди биров дўзах ишини қилиб, жаннатни орзу қилгани кабидир.
Ҳар ким Аллоҳ қуллигини севса, бутун олам уни севади. Ҳар кимнинг кўзи Ҳақ билан равшан бўлса, оламдаги барча мавжудоту махлуқот уни кўришни орзу қилади.
Бу дунё мисоли шайтоннинг дўконидир. Зинҳор ундан ҳеч нарса олмагинки, уни қайтариб бермагунингча ўз ҳолингга қўймайди.
Банданинг кўнгли саждада, хилватда, қабристонда охиратга майл қилади.
Бу дунё бошидан охиригача бир соат ғам чекишга арзимайди, бу дунёдаги улуш ва насибанг шунчалик кам экан, умрингни ғамда ўтказиб нима қиласан?!
Инсоннинг душмани дунё, шайтон ва нафсдир.
Ким ҳаёт эшигини ўлчов, меъёр калитисиз очаркан, махлуқлар қаторидан жой олади.
Сўрадилар:
- Дунё ва охират ҳакида нима дейсан?
Яҳё Маъоз деди:
- Бу дунё бир туш кабидир. Охират эса уйғоқликдир. Кимки тушида йиғласа, таъбири кулги ва шодликдир. Энди сен бу дунё тушида йиғлагинки, тонгда - охират уйғоқлигида шодон бўласан.
Ибодатни тарк этиш ўлимдан ёмонроқ ва қаттиқроқдир. Зеро, ўлсанг халкдан узиласан. Ибодатни тарк этсанг Худодан йироқ бўласан.
Зеб-зийнат (олтин-кумуш) чаён кабидир. Унинг афсуни (дуоси)ни ўрганмагунча қўл узатмагинки, сени ҳалок қилади. Унинг афсуни эса ҳалолдан ризқ топиб, Ҳақ йўлида тўғри йўлда харж этишдир.
Ҳамиджон Ҳомидийнинг
"Тасаввуф аломатлари" китобидан
Абу Закариё Яҳё ибн Маъоз IX асрнинг буюк машойихларидан бўлиб, Балхда тақводор оилада дунёга келган.
Ҳабиб Аъжамий Шарқ тасаввуфининг буюк намояндаларидандир. Унинг риёзату мужоҳадаси бениҳоя, сидқ ва каромат соҳиби, сирлар маҳрами, қуббаи ибрат валийси бўлган. Басрада сарватманд оилада туғилган. Отасидан катта бойлик мерос қолгани учун ана шу маблағни одамларга қарзга бериб, фойда эвазига судхўрлик билан кун кечирган.