Дунёда бундай ҳаракатлар бугунги кунда жуда кам учрайди. Агар қандайдир ўта жасур эркак аёлнинг қўлини ҳурмат белгиси сифатида, кўпинча ҳазил тариқасида ўпмаса... Ваҳоланки, авваллари болалар ота-онасининг қўлларини хижолатсиз ўпишарди, ҳозирги кунда эса бу ҳолатни кузатмайсиз ҳам.
Черковга келсак, руҳонийнинг қўлини ўпиш нафақат черков одоб-ахлоқининг ажралмас элементи, балки чуқур муқаддас маънога ҳам эга. Руҳоний ёки епископ қўли билан дуо қилганда, у бармоқларини IС ХС ҳарфларини, яъни Исо Масиҳни ифодалаши учун буклайди. Дуо олиб, чўқинтирган қўл ўпилади - худди Масиҳнинг Ўзининг кўринмас қўлини ўпгандай маънога эга. Бу Исо Масиҳнинг Ўзи руҳоний орқали дуо қилишини англатади. Шундай экан, дин арбобининг дуосини эҳтиром билан қабул қилиш керак эмиш. Бироқ, нодон одамлар (айниқса, маъбадга яқинда келганлар) кўпинча бундай вазиятларда ҳақиқий саросмига тушишни бошдан кечиришлари мумкин. Худди шу одам монастир аббатининг қўлини ўпишни мақбул деб билиши мумкин, лекин унинг олдида ёш руҳоний бўлса, уялади. Ва бундай муносабат бундай диний ҳаракатнинг маъносини чуқур нотўғри тушунишдан далолат беради.
Ва шунга қарамай... Нима учун руҳонийнинг қўлини ўпиш керак?
Тарих ва маънавий маъно
Қадим замонларда қўлни ўпиш ҳурмат билан саломлашишнинг қабул қилинган усули эди. Бу насронийлар томонидан инсонни севги ва қабул қилиш ифодаси сифатида қабул қилинган. Руҳонийнинг қўлини ўпиш бироз бошқача маънога эга.
Қачон руҳонийнинг қўли ўпилади? Одатда, бу руҳоний хочни ўпиш ёки мой суркаш учун черков аъзоларининг олдига чиққанда содир бўлади.
Сербиялик Авлиё Николай ўзининг мактубларидан бирида шаҳзода Милош қўл остида хизмат қилган ёш серб руҳонийининг ҳикоясини эслатиб ўтади. Илоҳий литургиядан сўнг, шаҳзода хочни ва руҳонийнинг қўлини ҳурмат қилиш учун руҳонийга яқинлашди, лекин у хижолат бўлиб, ўзини бундай ҳурмат белгисига лойиқ эмас деб ҳисоблаб, қўлини тортиб олди. Шаҳзода Милош ёш руҳонийга қаради ва деди: "Мен сизнинг қўлингизни эмас, балки мен ва сиздан катта бўлган мартабангизни ўпаман".
Таърифланган ҳикоя руҳонийнинг қўлини ўпиш анъанасининг маъносини жуда аниқ ва тушунарли тарзда изоҳлайди. Бу вақтда насроний, биринчи навбатда, бандаси орқали инсонни дуо қиладиган "Худонинг кўринмас ўнг қўли"ни ўпади. Иккинчидан, ўпиш орқали биз руҳонийликнинг ўзига ҳурматни билдирамиз.
Кўпинча руҳонийларнинг ўзлари хочни чиқариш пайтида қўлларини ўпишга рухсат бермайдилар. Бунга тушунган ҳолда муносабатда бўлиш керак. Қўл ўрнига сиз тутқичларни ўпишингиз мумкин, бу рамзий маънода бир хил муқаддас ҳаракатдир.
Саломлашиш маъносида қўлни ўпиш
Юқорида айтиб ўтилган ўпиш лаҳзасидан ташқари, руҳонийнинг марҳамати остида келиш ва шу дақиқада унинг қўлини ўпиш - ҳурмат ва миннатдорчилик белгиси сифатида тақводорлик одати ҳам мавжуд. Буни қилиш ёки қилмаслик ҳар кимнинг танлови. Черков саломлашиш белгиси сифатида руҳонийнинг қўлини ўпишга мажбур қилмайди.
Насроний манбалар асосида
Абу Муслим тайёрлади
