Бутунжаҳон саратонга қарши кураш куни арафасида эълон қилинган янги ҳисобот бутун дунё бўйлаб саратон касаллиги ортиб бораётган юкини таъкидлайди.
Халқаро Саратон тадқиқотлари агентлигининг (IARC)янги ҳисоб-китобларига кўра, Европада саратон касаллигининг янги ҳолатлари кейинги йигирма йил ичида 22,5 фоизга ошади.
Бунда 2022 ва 2045 йиллар оралиғида бутун дунё бўйлаб ташхис қўйилган саратон касалликлари сони 55 фоизга ошади, 2022 йилдаги тахминан 19,9 млн саратон касаллигидан 2045 йилда 30,9 млн ҳолатгача ошади.
Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти (ЖССТ) саратон агентлиги IARC маълумотларига кўра, янги ҳисоб-китоблар 4 февраль куни Бутунжаҳон саратон касаллигига қарши кураш куни арафасида эълон қилинган ва саратон касаллигининг "ўсиб бораётган юки" ва унга қарши курашдаги тенгсизликларни бартараф этиш зарур.
Агентликнинг таъкидлашича, касалланишнинг кўпайишига ҳисса қўшадиган омиллар орасида аҳолининг қариши, тамаки, алкоголь, семириб кетиш ва ҳавонинг ифлосланиши бор.
Ҳозирги вақтда ҳар беш кишидан бири ҳаёти давомида саратон касаллигига чалинади ва ҳар тўққиз эркак ва ҳар ўн иккинчи аёлдан бири саратон касаллигидан вафот этади.
Саратон касаллиги ортиши билан саратон касаллигидан ўлим ҳам, 2022 йилда 9,7 миллиондан 2045 йилда 16,6 миллионгача кўпаяди.
Янги таҳлилга кўра, Европада саратон касаллигидан ўлим 32 фоизга ошиши мумкин.
Европада кенг тарқалган саратон турлари ва даволашдаги фарқлар
Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти саратонни назорат қилиш агентлиги баҳоларига кўра, 2022 йилга келиб, Европада энг кенг тарқалган саратон кўкрак саратони, простата саратони ва йўғон ичак саратони ҳисобланади.
Европа Иттифоқи маълумотларига кўра, Европа Иттифоқи мамлакатларида саратон касаллигидан ўлимнинг энг кенг тарқалган сабаблари ўпка саратони, колоректал саратон ва кўкрак саратони ҳисобланади.
Шу ҳафтада эълон қилинган Халқаро Саратонга қарши иттифоқнинг (UICC) янги ҳисоботи Европада саратон касаллигига қарши ёрдам олишда сезиларли тенгсизликлар мавжудлигини аниқлайди.
UICC ҳисоботида айтилишича, масалан, Швециядаги паст ижтимоий-иқтисодий аҳволга эга бўлган одамлар, имтиёзли лавозимларда бўлганларга қараганда, саратон касаллигидан ўлиш хавфи юқори.
Португалияда саратоннинг энг кенг тарқалган сабабларининг тахминан 30 фоизи тамаки истеъмоли билан боғлиқ.
"Саратонни эрта аниқлаш, даволаш ва саратон касалликларини парвариш қилиш бўйича эришилган ютуқларга қарамай, саратон касаллигини даволаш натижаларида сезиларли тафовут нафақат дунёнинг юқори ва паст даромадли минтақалари ўртасида, балки мамлакатлар ичида ҳам мавжуд", деди UICC раҳбари Кери Адамс.
"Инсоннинг қаерда яшаши унинг яшаши ёки яшамаслигини аниқламаслиги керак. Ҳукуматларга саратон касаллигини даволашга устувор аҳамият бериш ва ҳамма учун арзон, сифатли тиббий ёрдам олиш имкониятини таъминлаш имконини берадиган воситалар мавжуд. Бу нафақат ресурслар масаласи, балки сиёсий ирода масаласидир."
UICC таклиф қилаётган чора-тадбирлар орасида саратон номутаносиблигига қарши курашиш учун маблағларни кўпайтириш, саратон хизматларини миллий соғлиқни сақлаш дастурларига киритиш ва умумий саратон скрининг дастурларини амалга ошириш киради.
Юқори ва паст даромадли мамлакатлар ўртасидаги фарқлар
Глобал Саратон Обсерваториясининг янги ҳисоб-китобларига кўра, ривожланган ва кам ривожланган мамлакатлар ўртасида сезиларли тафовут мавжуд.
Инсон салоҳиятининг ривожланиш индекси (ИСРИ) юқори бўлган мамлакатларда - таълим, ўртача умр кўриш ва даромадга асосланган кўрсаткич - ҳар 12 аёлдан бирида кўкрак бези саратони ташхиси қўйилади ва ҳар 71 аёлдан бири бу касалликдан вафот этади.
Аммо ИСРИ паст бўлган мамлакатларда ҳар 27 аёлдан фақат биттасида кўкрак бези саратони ташхиси қўйилган, аммо ҳар 48 аёлдан бири бу касалликдан вафот этади.
"ИСРИ индекси паст мамлакатлардаги аёлларда кўкрак бези саратони билан касалланиш эҳтимоли юқори бўлган мамлакатлардаги аёлларга қараганда 50 фоизга камроқ, бироқ улар кеч ташхис қўйилгани ва сифатли даволаниш имкониятининг пастлиги туфайли касалликдан ўлиш эҳтимоли кўпроқ", дейди Изабел Соержоматарам, саратон касаллигини назорат қилиш сектори бошлиғининг ўринбосари.
Умуман олганда, 2022 йилдан 2045 йилгача бўлган даврда ИСРИ индекси паст мамлакатларда янги саратон касалликлари сони 107 фоизга ўсиши тахмин қилинмоқда, ИСРИ юқори бўлган мамлакатларда эса бу кўрсаткич 36 фоизга ошади.
ЖССТнинг 115 мамлакатда ўтказилган тадқиқоти шуни кўрсатдики, аксарият мамлакатлар саратон хизматларини тиббий суғуртанинг бир қисми сифатида етарли даражада молиялаштирмайди, экспертлар мамлакатлар ўртасидаги тафовутларни бартараф этиш учун катта сармоя киритишга чақиришган.
IARC аввалроқ дунё бўйлаб саратон касаллиги бўйича чекланган маълумотлар туфайли, "айниқса, паст ва ўрта даромадли мамлакатларда" ҳисоб-китобларни "эҳтиёткорлик билан" талқин қилиш кераклигини таъкидлади.