Ислом (875)
«Бугунги кунда сизга динингизни мукаммал қилиб бердим. Сизга неъматимни батамом қилдим. Ва сиз учун Исломни дин деб рози бўлдим». (Моида сураси)
Подкатегории
Жамоат намози ҳаграда бир неча мавзуда, хусусан, жамоат намозининг вожиблиги, кимга вожиблиги, жамоатнинг сони, жамоат намозини ўтказиб юборган кишининг нима қилиши, жамоат намозида имомликка муносиб кишининг муфассал баёни, имомликка муносиб бир неча кишилар ичидан намозда имомликка ўтишга ҳақдорроғи кимлиги, имом ва унга эргашувчининг маьрми, намоздан фориғ бўлгандан сўнг имом қилиши лозим мустаҳаб амаллар баёни ҳақида сўз боради.
Маййит ҳали дафн қилинмаган бўлса, уни бошқа ерга олиб бориб дафн этишнинг зиёни йўқ. Лекин киши қаерда вафот этса, ўша ерда мусулмонлар қабристони мавжуд ҳамда, уни шу қабристонга кўмишнинг имкони бўлса, вафот топган жойига дафн қилингани яхши. Чунки Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам Мадина қабристони яқин бўлса-да, Уҳуд жангида ва-фот этган саҳобаларни ўша маконга дафн қилишга буюрганлар(Ваҳба Зуҳайлий. «Ал-Фиқҳул-исламий ва адиллатуҳу».Дамашқ: «Дорул-фикр», 1980,2-жуз. 508-бет.).
Олим киши билганига амал қилиши, нафсини буюрилган ишга итоат эттиришни ўзига шиор қилиб олиши керак. Аллоҳ таоло: «Таврот юклатилган (берилган) сўнгра уни кўтармаган (унга амал қилмаган) кимсаларнинг мисоли худди китобларни ортиб кетаётган эшакка ўхшайди» (Жума сураси, 5-оят), деган кишилардан бўлиб қолмасин. Қатода розияллоҳу анҳу Аллоҳ таолонинг: «Зотан у биз (ваҳий орқали) берган таълимимиз сабабли (чуқур) билим эгасидир» (Юсуф сураси, 78-оят), деган сўзи ҳақида: «Яъни, у билган илмига амал қилувчидир», деган эди. Ривоят қилинишича, Расулуллоҳ алайҳиссалом: «Кўп гап йиғувчилар ва кўп гапирувчиларга вайл бўлсин», дедилар. У зот бу билан эшитганига амал қилмайдиганларни назарда тутган. Абдуллоҳ ибн Ваҳб Суфён розияллоҳу анҳудан келтирилган ривоятда Хизр алайҳиссалом Мусо алайҳиссаломга: «Эй Имрон ўғли! Илмни амал қилиш учун ўрган, агар гапириш учун ўргансанг, сенга ҳалокат ва нури бошқаларга бўлади», дедилар. Али ибн Абу Толиб: «Инсонлар илм олувчининг олган илмидан ўзига фойда кам, деб ўйлаганлари учун илм олишга қизиқмадилар», деди. Абу Дардо: «Энг кўп қўрққаним Аллоҳ таолонинг ҳузурида турганимда сен билар эдинг, унга қандай амал қилдинг, деб айтишидир», дер эди. Яна у киши: «Қуруқ гапдан кўра унга амал қилувчи, тўғри гапдан кўра, уни айтувчи, илмдан кўра уни олувчиси яхшироқдир», деди. «Мансур-ул ҳикам» да: «Ким олган илмига амал қилмаса, илмидан унга фойда етмабди», дейилган. Олимлардан бири: «Илмнинг меваси унга амал қилиш, амалнинг меваси унга ажр олишдир», деган. Солиҳлардан бири айтади: «Илм амални чақиради, агар амал жавоб берса, илм келади, аксинча бўлса, илм кетади». Донишмандлардан бири: «Илмнинг яхшиси фойдалиси бўлиб, сўзнинг яхшиси тўхтатиб қолинади-ганидир», дейди. Адиблардан бири: «Илмларнинг самараси билиб олганига амал қилишдир», дейди. Улуғлардан бири: «Илмнинг тўлиқлиги ундан фойдалана олиш, амалнинг тўлиқлиги уни кам деб ҳисоблашдир. Ким илмидан фойдаланишни билса, гўғри йўлдан адашмайди, ким амалини кам ҳисобласа, мақсадига етади», дейди. Абу Таммом Тоий шеър айтди:
Шариатда бидъат номи билан танилган нарсалар ҳам гуноҳлар сафига қўшилади. Одамлар дин борасида янгилик чиқариб, ихтиро қилган нарсалар бидъатдир. У эътиқодий бидъатми, амалий бидъатми фарқи йўқ.
Қатъий далиллар билан собит бўлган кичик ва катта гуноҳларни ҳалол дейиш куфрдир. Гуноҳни енгил ҳисоблаш, уни мубоҳ деб билиш ҳам куфрдир.
Расулуллоҳнинг “Ёсин сураси қуръоннинг қалбидир” деган ҳадиси ҳақида ҳукм чиқариш учун илм толибига эслатма
Аллоҳ таоло омматан азоб юбориб, ҳалокатга учратган яна бир қавм ҳақида Қуръони каримнинг Ёсин сурасида баён қилади:
Аллоҳ таоло айтади: «Роббинга даъват қил» (Қасас сураси, 87-оят). «Роббингиз йўлига ҳикмат ва гўзал насиҳат билан даъват қилинг» (Наҳл сураси, 125-оят). «Яхшилик ва тақво йўлида ҳамкорлик қилинг» (Моида сураси, 2-оят). «Сизлардан яхшиликка чақирадиган уммат бўлсин» (Оли Имрон сураси, 104-оят).
Илмсиз ҳолда Қуръонни тафсир қилиш ва унинг маънолари ҳақида гапириш ҳаромдир. Бу борада жуда кўп ҳадислар келган. Уламолар ҳам бунга ижмо қилишган.
Қуръон маъноларини англаш киши қалбида хушуъ пайдо қилади. Қуръон ўқиш, эшитиш, ёд олиш қалб касалликларининг энг зўр давосидир.
Савол: Бундан аввалги боб қабр азоби ҳақида эди. Боблар кетма-кетлигида ҳам ўзаро бир-бирига боғлиқлик бўлади. Шу сабабдан бу бобнинг аввалги бобга қандай алоқаси бор?
Бу қисм даъват қилинган Зотни танитилиши ҳақидадир. Бунда маърифатуллоҳ - Аллоҳни англаш илми шарҳланади. Бу эса забаржаддир. Қуйидагилар бу маърифатни ташкил этади:
У жалол васфлари билан сифатланган Зотдир. Жалол васфлари бойлик, мулк, тақаддус (қудс, мудаддаслик), илм, қудрат ва биз ушбу китобда зикр қилиб ўтган бошқа сифатлардир. Бас, буларнинг барчасини жамловчи зот Жалили мутлақ бўлиб, унинг жалолати мазкур сифатлардан бир миқдордан олган бўлади. Демак, мутлақ жалил фақат Аллоҳ таолодир.